11 Eylül terör akınları ile ilgili çok şey yazılıp söylendi, birçok kurmaca ya da belgesel sinema çekildi, sayısız teori ortaya atıldı. Çoğunlukla New York’taki İkiz Kuleler’in yıkılıp binlerce insanın vefatıyla sonuçlanması kısmı hatırlanıyor lakin aslında biri Pentagon’a düşen, başkası muhtemelen Capitol yani meclis binasına yahut Beyaz Saray’a saldıracakken yolda yolcuların inanılmaz kahramanlığı sayesinde düşürülen iki uçak daha vardı.
Şu sıralar Netflix’te izleyiciyle buluşan iki imal, 20. yılında 11 Eylül terör ataklarına ışık tutmakla kalmıyor, her şeyi biraz daha bütünlüklü görmemizi de sağlıyor.
Thomas Hoepker’in çektiği bu kare, 20 yıl sonra bile çok şey anlatıyor.
KAÇINILMAZ BİR DÖNÜM NOKTASI
“Dönüm Noktası: 11 Eylül ve Terörle Mücadele” isimli beş kısımlık belgesel diziyle başlayalım. Tecrübeli belgeselci Brian Knappenberger’in yönettiği üretim, 11 Eylül 2001 sabahı yaşananları aktararak yola çıkıyor ve her kısımda muhakkak bir hususa odaklanarak neredeyse günümüze kadar geliyor.
Bir yandan haber imgelerini kullanan, bir yandan ataklar anında Manhattan’da ya da Pentagon’da bulunan şahitlerle da konuşan üretim takımı bilhassa birinci iki kısımda 11 Eylül gününe odaklanmış. Bu kısımlarda o gün misyonlu olan itfaiyeciler ve polislerin tanıklıkları ile yakınlarını, iş arkadaşlarını kaybeden ya da ataklardan bir formda canlı kurtulan şahısların de öyküleri öne çıkıyor.
FELAKETLER, GÖZLER ÖNÜNE SERİLİYOR
İkinci kısımdan itibaren işin siyasi kısmı tartı kazanıyor ve ABD’li siyasetçiler ile çeşitli kurumların yetkili isimleri kendi pencerelerinden yaşananları anlatırken bir yandan da saldırganların nasıl her şeyi planladığına dair bir yol haritası çıkarılıyor.
Natürel bu noktada Amerikan istihbaratının yaptığı yanılgılar, iç çekişmelerin sonucu önüne geçilemeyen felaketler bariz bir biçimde gözler önüne seriliyor. Tahminen hukuksal bir yargı süreci işlemiyor lakin toplum vicdanında tüm bunların ortaya serilmesi de değerli bir bakıma.
İNSAN HAYATI KAÇ PARA EDER?
ABD’nin 11 Eylül sonrası yurtiçinde ve yurtdışında başlattığı savaşın boyutlarını anlamak da aslında çok kolay bir iş değil doğrusu. Bunu ekonomik olarak açıklamak gerekirse trilyonlarca dolardan bahsetmek gerek fakat insani kayıplar kelam konusu olduğunda bilanço elbette çok daha ağır (200 bin Iraklı, 150 bin Afgan ve 10 bine yakın ABD askeri) ve kim ne derse desin bu kayıpların ekonomik bedelini ölçmek mümkün değil.
Tam da bu noktada Netflix’teki başka imale, yani “Hayatın Değeri” (Worth) isimli sinemaya dönmek mana kazanıyor. 11 Eylül ataklarına daha evvel pek bakılmamış bir açıdan bakan sinema, üstte kelamını ettiğim probleme odaklanıyor ve kesin olarak “İnsan hayatının bedeli nasıl ölçülür” sorusuna bir karşılık arıyor.
Bir evvelki sineması “Anaokulu Öğretmeni” (The Kindergarten Teacher) ile sükse yapan Sara Colangelo’nun imzasını taşıyan “Hayatın Değeri”, 11 Eylül hücumlarında hayatını kaybedenlerin ailelerine ödenecek tazminatı belirlemek için kurulan kurulun çalışmalarını bahis ediniyor ve kurul lideri hukukçu Ken Feinberg’ü (Michael Keaton) anlatının merkezine yerleştiriyor.
Hukukun hislerden arınmasını savunan Feinberg, kendi derslerinde kolay aritmetik hesaplarla tazminat belirlemekte hiç zorluk çekmezken 11 Eylül kurbanlarıyla yüzleşmek zorunda kaldığında yaptığı hesabın çok daha çetrefilleştiğini ve yeni kriterlere gereksinimi olduğunu anlar.
Aşikâr başlı önyargıların aslında kişiyi nasıl ayrımcılığa sürüklediğini fark eden ve insan hayatının pahasının yalnızca aldığı eğitim ve inşa ettiği meslekle ölçülemeyeceğini anlayan Feinberg, içine düştüğü ahlaki ikilemden değişmeden çıkamayacaktır elbette. İzlemenizde yarar var…
Cumhuriyet
