Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Konfeksiyon ve Hazırgiyim Sanayi Meclis Lideri Erdem Fayat, yılın birinci yarısında finansman meşakkati yaşayan küçük ve orta uzunluklu işletmelerde iflasların yaşanabileceğine dikkat çekti.

Kurdaki oynaklığın ihracatçıya külfet yaşattığını anlatan Fayat, “Maalesef yüksek faizi alkışladığımız bir periyot, bunu üzülerek söylüyoruz. Zira bir endüstrici olarak yüksek faiz ve düşük kurdan yana olmam konu bahis değil. Yılın birinci yarısında rastgele bir yatırım duymayacaksınız. Bu finansman maliyetiyle konu bahis değil. Birinci 6 ay endüstrici için keyifli olmayacak” dedi. Hazırgiyim ihracatının bu yıl 19 milyar dolara çıkabileceğini anlatan Gurur Fayat ile kesimi konuştuk.

– Pandemi yılı olan 2020, hazırgiyim açısından nasıl geçti?

2020’de pandemi başlamadan evvel hazırgiyimde yüzde 10-15 ihracat artışı bekliyorduk. Marttan itibaren çok sert bir fren oldu. Nisanda yüzde 40, mayısta yüzde 60 üzere daralmalar oldu ki inanılır üzere değil. Bunlar dalda önemli sorun yarattı. Ancak hazirandan itibaren açılmaların da başlamasının tesiriyle yılı yüzde 3.1 ihracat daralmasıyla kapattık. Dünya hazırgiyim mal ticareti geçen yıl yüzde 25 daraldı. E-ticaret yapan firmaların siparişlerine devam etmesi ve yardımcı tıbbi gereçler sayesinde hazırgiyimdeki daralma beklenenden az oldu. 2020’de 1.2 milyar dolarlık maske, önlük ihracatı oldu, bunlar olmasaydı hazırgiyimdeki daralma yüzde 7-8’i bulurdu. 2021’e de 1.5 milyar dolarlık ihracatla başladık. Lakin birkaç ay sakinlik olacak. Ana pazarımız Avrupa’nın kapalı olduğunu düşünürsek şubat ve mart ayı bilgileri iyi gelmeyebilir.

– Geçen yıl ne kadar stok elinizde kaldı?

Bir anda 1.5-2.5 milyar dolarlık mal elimizde kaldı. Ancak hazirandan itibaren de öncelikle yapılan hazır eserler yüklenip gönderildi. Yılın sonuna baktığımızda çok rahatsız edici sayılar elde kalmadı.

ÖDEMELER ÖTELENDİ

– Tahsilat yapabildiniz mi?

Büyük alım kümelerinin nakit akışlarında düşünce oldu. Vadeler bir iki ay uzadı. Pandemi öncesinde sevk edilen malların ödemeleri de ötelendi, bu bir gerçek. Vade uzatmaları kalıcı hale geldi. Bu maalesef ihracat yapanlar için bir finansman yükü getiriyor. 1 ayda ödemesini aldığımız müşteriler, vadeyi 3 aya çıkardı. 2-3 ay vadeli alanlar da ötelemeye gitti. Piyasa açılsın, o denli ödeyelim diyorlar.

– Bu periyotta yabancı alım kümeleriyle nasıl görüştünüz?

Online kanallardan görüştük. Yanlışsız üreticiye, hakikat eseri, yanlışsız vakitte, gerçek fiyata vermeniz çok değerli. E-ticaret sayesinde eserler daha çok yakın coğrafyalardan alınıyor. Bu nedenle Avrupa için Türkiye’nin ehemmiyeti artacak.

– Pandemiyle eser talepleri ve siparişlerde nasıl bir farklılaşma oldu?

Mesken içinde giyilen kıyafetlerde, iç çamaşırı, eşofman, çorap taleplerinde önemli artış var. Biz jean alanında konut içi giyim koleksiyonu yapmaya karar verdik. Siparişler konusunda ise çok belirsizliğin, oynaklığın olduğu bir devirdeyiz. Onlar planlamakta, biz de üretmekte zorlanıyoruz.

KUR OYNAKLIĞI MEŞAKKAT YARATIYOR

– Kur, 2020’de çok hareketliydi. Vadelerin de uzaması size ziyan yazdı mı?

Türkiye’de yanlış bir kanı var. Döviz artışı ihracatçıya fayda diye. Volatilitenin olduğu periyotta hiçbir ihracatçı son kuru kullanmaz. Avro’nun 10 TL, doların 8.50 TL olduğu periyotta, biz 6.50 TL dolar, 7.50 TL Avro ile maliyet yapıyoruz. Kurdaki bu oynaklık, ihracatçıya çok kahır yaşatıyor. Yüzde 10-15 geri gelen kurları kullanarak ihracat yapanlar için maalesef çok berbat günler. Bu devirde tıpkı vakitte hammaddede de çok önemli külfetler yaşanıyor. Birtakım hammaddeler Türkiye’ye girişte büyük ithalatçılar ve toptancılar tarafından yüksek kurlarla ithal edildi. Artık kurlar inmesine karşın onların fiyatı düşmüyor. Bu periyotta hazırgiyimde önemli sorun var. Bilhassa pamuğa gelen artırımların da tesiriyle rakiplerimizle eşit kurallarda rekabet edecek boyutta alamıyoruz. Ocak ayında iplik ve hammaddede yüzde 15’e yakın artış oldu. Hammadde alamıyoruz. Yarın öbür gün hazırgiyim hammaddesiz kalabilir.

– Şu an o denli bir risk var mı?

Var alışılmış. Son iki üç haftadır önemli sorun yaşanıyor. Şu an ihracatçı birlikleriyle müzakere ediyoruz. Bunların çözülmesi lazım. Türkiye İhracatçılar Meclisi ve Ticaret Bakanlığı’yla da görüşülüyor. Tahminen Türkiye kendi hazırgiyimini korumak için elyafını ve ipliğini daha kısıtlı ihraç etmeli. Ya da etmemeli. Bunun kesinlikle halledilmesi lazım. Kg. fiyatı 4 dolar olan dokuma ve hammaddeleri ihracatı mı mantıklı, yoksa 16.5 dolar olan hazırgiyim ihracatı yapmak mı? Yarın pandemi bittiğinde ve Avrupa mal talep ettiğinde üretim tarafında önemli külfete girebiliriz. Bu, büyük sorun olabilir.

YENİ YATIRIM DUYMAYACAKSINIZ

– Dolar kuru 7 TL düzeyine geldi. İhracatçılar olarak ülkü bir kur düzeyiniz var mı?

Kurun geldiği düzey iyi değil. 7.50 TL altına inen dolar badire. Tamam, yüksek faiz verip doları frenlememiz gereken bir devirdeyiz. Maalesef yüksek faizi alkışladığımız bir devir, bunu üzülerek söylüyoruz. Zira bir endüstrici olarak yüksek faiz ve düşük kurdan yana olmam konu bahis değil. Umarım bu çok uzun periyodik olmaz. Bu TL faizleriyle rastgele bir ihracatçının, imalatçının kredi kullanması mümkün değil, beşerler inim inim inliyor. Umarım sahiden mecburî olan bu faiz artışının endüstriye kırıcı bir tesiri olmaz ve enflasyondaki eksilme görülüp faizler geri gelir.

– Yeni yatırım olmayacak yani?

Yılın birinci yarısında rastgele bir yatırım duymayacaksınız. Bu finansman maliyetiyle konu bahis değil. Birinci 6 ay endüstrici için keyifli olmayacak.

– Bu periyotta borçları döndürebilecek misiniz?

Türkiye’de hiçbir dal finansman kullanmadan kendi yağıyla kavrulamaz. Esnaftan başlamak üzere tüm sanayi kollarında önemli finansman dayanağına gereksinim var. Bunun maliyeti ne kadar artarsa o kadar fazla problem olur. Yılın birinci yarısında nakit akışına çok dikkat edeceğimiz, masrafları çok kısacağımız bir periyot olacak. Bizden çok daha makûs olan bölümler var. Üretim ve ihracat yapanlar müspet ayrışıyor. Orta ve büyük ölçekli ihracatçılarımızda külfet görmüyorum. Bu faizler, TL kredisi alacaklar için problemli olabilir.

TAKVİYELER YETERSİZ

– Bu periyotta verilen dayanaklar de var, kâfi mi?

Takviyeler kafiydi demek çok kolaycılık olur. Daha fazla takviye verilmeliydi. Tüm oda ve borsalardan dayanak iletileri geliyor. Bilhassa küçük esnaf ve küçük işletmelerde takviyeler çok yetersizdi. Lakin bizim üzere ihracatçı ve imalata devam eden firmalarda turizmdeki ya da lokantalardaki kadar kasvet olmadı. Üretimde ve ihracatta olanlar bu periyodu 2020 için söylüyorum, bir formda mevcudu koruyarak geçirdi. Ancak beşerler çok para kazandı demek yanlışsız olmaz.

– İstihdam tarafında bir daralma oldu mu?

Emekçi çıkarmak şu anda yasak. Kısa çalışma ödeneği bitmeden ve olağana geçmeden kaç kişinin işsiz kaldığını bilemiyoruz.

– Pekala, iç piyasa nasıl?

İç piyasada problem büyük. 2020’de bir evvelki yıla nazaran yüzde 20’lik daralma var. Birinci pandemiyi bir biçimde perakende tarafı çevirdi. Fakat ikinci dalgayla perakendede önemli sorun yaşandı. AVM’lerdeki cirolarda düşüşler oldu. Hazırgiyim için sorunlu bir süreç oldu. Bu yılın da birinci yarısında tekrar dertler sürecek.

İFLASLAR OLABİLİR

– 2021 yılı genelinde neler öngörüyorsunuz?

Birinci yarıda iç piyasada bir hareket beklemiyorum. İhracatta birinci çeyrekte daralmalar olur ancak aşılamalar arttığında piyasa açılır. Bu gerçekleşirse ihracatta yüzde 10’luk artış bekliyorum. Bölümde 19 milyar dolarlık bir ihracatı bulabiliriz.

– Hükümetten neler bekliyorsunuz?

Kurtuluşumuz, ihracat ve üretimde. Bilhassa üretim ve ihracat yapan dalları pamuklara sarıp uygun finansmana acil ulaşmalarını sağlamaları lazım. 6 ayı kesin yüksek faizle geçireceğiz. Bu finansman maliyetlerine katlanamayan firmalar olabilir.

– Uygun finansman sağlanamazsa iflaslar olur mu?

Olabilir olağan. Bilhassa küçük, orta ölçekli firmaların finansmana ulaşımı için adım atılmalı.

Cumhuriyet