İş insanı Osman Kavala’nın hür bırakılması istikametindeki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararının uygulanması için Avrupa Kurulu (AK) Bakanlar Komitesi’nin Türkiye’ye verdiği müddet bugün doluyor. AK Bakanlar Komitesi’nin yarın başlayacak olan üç günlük toplantısında, AİHM kararının uygulanmaması nedeniyle Türkiye’ye yönelik yaptırım sürecinin başlatılması ele alınacak.

AK’nin siyasi kanadı ve karar organı olan Bakanlar Komitesi, bu yılki son toplantısını 30 Kasım – 2 Aralık tarihleri ortasında “AİHM kararlarının uygulanmasının denetlenmesi” gündemiyle Fransa’nın Strazburg kentinde yapacak. Toplantıda ele alınacak AİHM kararları ortasında Seyahat Parkı ile Çarşı kümesi davasının 26 Kasım’da görülen duruşmasında tahliye talebi reddedilen Osman Kavala’nın özgür bırakılmasına hükmeden AİHM kararı da bulunuyor. AK Bakanlar Komitesi, 16-17 Eylül’de yaptığı son toplantıda Kavala hakkındaki AİHM kararının bir sonraki toplantıya kadar uygulanmaması durumunda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 46. unsurunun 4. fıkrası uyarınca Türkiye hakkında yasal süreç başlatılacağını duyurmuştu. Türkiye ise Bakanlar Komitesi’ne gönderdği Kavala hakkındaki hareket planında “Kavala davasının bağımsız Türk mahkemeleri tarafından görüldüğü ve yargıya kimsenin talimat vermesinin mümkün olmadığını” bildirmiş ve “Kavala’nın tutukluluk durumu hakkındaki değerlendirmenin 26 Kasım’daki duruşmada yapılacağını” belirtmekle yetinmişti.

ÜÇTE İKİ ÇOĞUNLUK

Kavala’nın tahliye talebinin reddedilmesinin akabinde AK Bakanlar Komitesi’nin yarın başlayacak toplantısında AİHS uyarınca Türkiye hakkında yasal süreç başlatılması ele alınacak. AİHM kararlarının, mukaveleye taraf olan tüm ülkeler için bağlayıcılığını düzenleyen AİHS’nin 46. hususunun 4. fıkrasına nazaran Bakanlar Komitesi, bir ülkenin bir AİHM kararına uymaması durumunda evvel o ülkeye ihtarda bulunuyor. İhtarın yapılmasının akabinde kararın uygulanmaması durumunda ise Bakanlar Komitesi, kararın uygulanmadığının tespiti için yine AİHM’ye başvuruyor. Türkiye’ye yönelik ihtar süreci eylül ayında tamamlandığı için mukavele uyarınca yarın başlayacak toplantıda Bakanlar Komitesi, Türkiye’nin AİHM kararını uygulamadığının tespiti için resmen AİHM’ye başvurma kararı almayı görüşecek. Toplantıya katılan AK üyelerinin üçte ikisinin dayanak vermesi durumunda Bakanlar Komitesi, Türkiye’nin kararı uygulamadığının tespiti için AİHM’ye müracaat yapacak.

Bakanlar Komitesi’nde nitelikli çoğunluk sağlanarak ihlal tespiti için AİHM’ye müracaat yapılması durumunda Türkiye’yi sancılı bir süreç bekliyor. AİHM kararlarının bağlayıcılığını düzenleyen AİHS unsurundaki düzenlemeye nazaran bu türlü bir müracaat durumunda AİHM, evvel Türkiye’nin kararı uygulamadığına dair tespitte bulunuyor ve alınacak tedbirleri değerlendirmesi için davayı yine Bakanlar Komitesi’ne gönderiyor. Bakanlar Komitesi de AİHM’den bu türlü bir kararın çıkmasından sonra yaptığı toplantıda ise Türkiye’ye karşı uygulanacak yaptırımları kıymetlendirecek. Bakanlar Komitesi’nin uygulayabileceği yaptırımlar ortasında Türkiye’nin kurucusu olduğu AK üyeliğinden çıkarılması yahut oy hakkının askıya alınması üzere tedbirler bulunuyor.

DEMİRTAŞ DA GÜNDEMDE

Öte yandan Bakanlar Komitesi’nin denetleme gündemindeki AİHM kararları ortasında eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş’ın özgür bırakılmasına yönelik karar ve Türkiye’de Alevilere ayrımcılık yapıldığına hükmeden üç başka karar olan “Cumhuriyetçi Eğitim ve Kültür Merkezi Vakfı/Türkiye kararı”, “Hasan ve Aksiyon Zengin/Türkiye kararı” ile “İzzettin Doğan ve diğerleri/Türkiye kararı” da bulunuyor.

PROSEDÜRÜN TEK ÖRNEĞİ AZERBAYCAN

AK’nin, AİHM kararlarını uygulamadığı için bir üye devlete karşı ihlal prosedürünü işletmesinin tek örneği Azerbaycan’la yaşandı. Azerbaycan’ın, AİHM’nin 2014’te aldığı Ilgar Mammadov’un hür bırakılması gerektiği tarafındaki kararını uygulamaması üzerine Bakû ile Strazburg ortasında 6 yıl süren bir çekişme yaşanmıştı. AK Bakanlar Komitesi, Azerbaycan’ın lgar Mammadov hakkındaki AİHM kararını uygulamayarak tutukluluğunun sürmesi nedeniyle AİHM’ye tespit müracaatında bulunmuş, Strazburg’daki yüksek mahkeme de 2019’da Azerbaycan’ın AİHS’yi ihlal ettiğine hükmetmişti. 2018’de tahliye edilen Mammadov hakkındaki mahkûmiyetin 2019’da Azerbaycan Yüksek Mahkemesi tarafından iptal edilmesinin akabinde AK Bakanlar Komitesi, Mammadov/Azerbaycan evrakını 2020’de kapatmıştı.

Cumhuriyet