İktisatta atılan son adımlar iç piyasada bir müddettir yaşanan kriz ortamını dindirmeye yetmeyince iş dünyasından yansılar de beraberinde geldi. İktisada taraf veren birçok isim yeni yıla ümitsiz bakarken, gereken önlemler alınmadığı ve yanlışsız adımlar atılmadığı takdirde yaşanan krizin derinleşeceği konusunda hemfikir. İzmir iş dünyasını temsil eden oda ve dernek liderleri verdikleri bildirilerde krizden çıkışın reçetesi olarak tüm alanlarda ıslahatı işaret etti.
İZTO Lideri Mahmut Özgener: Türk Lirası’nda bir günde yaşanan yüzde 17’lik bedel kaybıyla, dalgalı kur rejimlerinde alışılagelmiş hareketlerin dışına çıkılmış oldu. Yatırım yapan, üreten, çalışan, projeler oluşturan geniş kitleler olumsuz etkilendi. Gerçek bölümün Türk Lirası’nın geldiği seviyeyi bile hazmetmesi vakit alacakken, günlük olarak oynaklığın meydana getirdiği ziyan, bütün istikrarları tehdit ediyor. Para siyasetinde itimadın ve öngörülebilirliğin artmasına yönelik somut adımlar atılması gerektiği kanaatindeyiz. Besin, konut, ulaştırma üzere temel gereksinim alanlarında yüzde 30’a yaklaşan yıllık enflasyon ile Türkiye’nin yüzde 9’luk büyümesi her kesim tarafından birebir oranda hissedilmiyor. Orta sınıfın erimesini kabullenmemeliyiz.
EBSO Lideri Nadir Yorgancılar: Bir günde yalnızca yüzde 17’lerde kayıp yaşanıyorsa o ülkeye, o ülkede iş yapmaya çalışan insanlara, o ülkede emeğiyle para kazanmaya çalışan vatandaşlara çok yazık. Ülkemizin prestiji olan TL’nin böylesine itibarsızlaştırılması karşısında çaresiz kalmış olmamız da ayrıyeten çok üzücüdür. Çok açık bir formda döviz krizi içinde olduğumuz gerçektir. Artış yahut azalış taraf ne olursa olsun, bu volatilite kuşkusuz ticaretin ve üretimin önündeki en büyük pürüzdür. Sanıldığı üzere böylesi bir volatilite iş dünyasına yaramıyor. Artık bu türlü bir atmosferde bizler nasıl üretim yapar? Nasıl yatırım planlarımızı hayata geçirebiliriz ki? Akşam yatıp, sabah öteki fiyatlara, diğer kurallara, öbür mevzuatlara maruz kalıyoruz. Bu sürdürülebilir değildir. Yaşadıklarımız da bu yanlışlığı gözler önüne sermiştir. Piyasa dinamiklerinin aksi tarafında adeta koşuyoruz. Önünü görmeden bu süratli koşuşun sonu ise tepetaklak düşmektir. Öngörülebilirlik büsbütün ortadan kalktı ve ilerlediğimiz bu yolda bu biçimde bir finansal istikrarsızlıkla yol almak mümkün değil. Piyasa dinamikleri ile uyumlu yeni bir iktisat siyaseti ve idaresi kaçınılmaz bir noktadadır. Bunun inkârı, ülkeye büyük kötülüktür. Ülke kaynaklarının heba olması, halkın anbean yoksullaşması ve ülkemizin çok önemli yaralar almış olmasıdır. Her birimiz tüm hücrelerimize kadar hissedeceğimiz bir krizin içindeyiz ve dilerim akıl ve bilim üstün gelir.
BASİFED Lideri Mehmet Ali Kasalı: Merkez Bankası üzere bağımsızlığının son derece kıymetli olan kurumların özgür ve bağımsız karar alma süreci baştan tesis edilmeli, adil, şeffaf ve iktisat bilimi asıllarına dayalı öngörülebilir bir iktisat siyaseti hayata geçirilmelidir. Ülkemizin krizden çıkış reçetesi muhakkaktır. Katma bedelli üretim odaklı, laik, toplumsal hukuk devletine dayalı bir anlayışa muhtaçlığımız var. Güçler ayrılığının ve denetleme sisteminin ne kadar kıymetli olduğunu anladığımız bu süreçte hukukun güçlendirilmesi, yargının şartsız koşulsuz bağımsızlığı hayati kıymettedir.
İTB Lideri Işınsu Kestelli: Son iki yılda yaşanan gelişmeleri dikkate aldığımızda bilhassa düşük gelir kümelerinin, gelirlerinin çok daha yüksek bir oranını besin için harcadığını söylemek yanlış olmayacaktır. Bu nedenle besin fiyatlarında yaşanan artış yalnızca ekonomik değil, toplumsal açıdan da değerli sonuçlar ortaya çıkarıyor. Tüm ülkelerin müdafaacı tarım siyasetleri uygulamasının ve tarımı sürdürülebilir kılma gayesinin temel nedeni buradan kaynaklanıyor. Ziraî üretim potansiyeli açısından dünyanın birçok ülkesine nazaran değerli avantajlarımız bulunuyor. Fakat herkesin hemfikir olduğu yapısal problemlerimizin tahlili konusunda istediğimiz süratte yol alamıyoruz. Yüksek maliyet üretimimizin de üreticimizin de temel sorunu.
EİB Koordinatör Lideri Jak Eskinazi: Türk iktisadında hammadde, güç, lojistik başta olmak üzere pek çok girdi dövize endeksli. Dövizdeki yüzde 10-15 aralığındaki dalgalanma baş edilebilecek bir dalga değil. Bu dalgalanma hem işletmelerimize, hem de ekonomimize büyük yaralar açar. İşletmelerimizin özsermayeleri eridi. Kahin olmaya gerek yok, bundan sonraki evrede bankalar kredi veremez noktaya gelecek. Gelinen nokta iş dünyasının tahlil bulabileceği noktayı çoktan geçti. Acil tedbir alınmalı. Siyasetçiler birlikte tahlil üretmeli. Kamuoyunda, döviz kurlarının TL karşısında paha kazanmasından ihracatçıların keyifli olduğu ile ilgili bir yanlış algı var. Biz Türkiye’nin bir kesimiyiz, Türkiye’nin eli kanarsa bizim de kanar. Merkez Bankası’nın art geriye aldığı faiz indirimi kararları ateşin üzerindeki külü kaldırdı. Acil soğutma tedbirleri alınmalı, dövizin ateşi söndürülmeli.
MTK Lideri Abdullah Salkım: Türk Lirası’nda yaşanan paha kaybı dokuma dalını de makûs tarafta etkiledi. Döviz kurlarındaki dengesizlik de ihracat açısından aksilikler yarattı. Fiyat oluşturmakta zorlanan dokuma kesimi sattığı eseri yerine koyamama telaşları yüzünden talebin sonlu bir kısmını karşılıyor ya da teslim müddetlerini erteliyor. MTK’de, dokumacılık ve hazırgiyim kesimlerinde üretim ve ihracat yapan firmalar inançlı bir ekonomik ortam istiyor.
İZİKAD Lideri Betül Sezgin: Yüksek enflasyon ve teslim müddetlerinin uzaması piyasa istikrarlarını bozdu. Fiyat oluşturmakta zorlanan üreticiler, sattığı eseri yerine koyamama kaygıları yüzünden talebin hudutlu bir kısmını karşılıyor ya da teslim müddetlerini erteliyorlar. Üreticinin temel motivasyonu bu süreçte yalnızca malını elinde tutmak, ortalıktaki bu pusun dağılmasını beklemek. İktisat idaresine baktığımızda ise yeni bir modelin denendiği söz ediliyor. Daha evvel de denenmiş lakin muvaffakiyet sağlanamamış bir sistemde hâlâ ısrar ediliyor. Bunun da ülke olarak bize faturası ağır oluyor. İş dünyası önünü görmek ve inançlı bir ekonomik ortam istiyor ve bekliyor.
EGİAD Lideri Alp Avni Yelkenbiçer: Hafta başından bu yana kurun faiz indirimi beklentileri ile denetimden çıkmasına, yıllık enflasyonun yüzde 20’ye dayanmasına ve artan risklere karşın Merkez Bankası bir kere daha faiz indirimine gitti. Siyaset faizi 100 baz puan daha indirilerek yüzde 15’e düşürüldü. Dolar/TL kuru birinci sefer 11’i aştı. Kredi maliyeti yatırım iştahını belirleyen etkenlerder yalnızca bir tanesi. Bunun yanında ileriye yönelik inanç, fiyat istikrarı, finansal istikrar, kurun yükselttiği orta malı maliyetleri de üretim kararlarını etkiliyor. Bunlar göz gerisi edilmemeli. Döviz kurlarının ihracat açısından rekabetçi kur sonunu aştığını da görmek lazım. İş dünyası açısından asıl değerli başlık öngörülebilirlik ve istikrardır. Türkiye iktisadı kur-faizenflasyon fay sınırı üzerinde resmen istikrarda durmaya çalışmakta.
Cumhuriyet
