Getty ImagesCOP26 Lideri Alok Sharma (solda)

İskoçya’nın Glasgow kentinde gerçekleştirilen COP26 İklim Doruğu’nda ülkeler, iklim değişikliğine karşı alınacak bir dizi tedbiri içeren bir muahedeyi imzaladı.

Mutabakatta, kömürün basamaklı olarak azaltılması taahhüdü, emisyon azaltma planlarının sistemli olarak gözden geçirilmesi ve gelişmekte olan ülkelere daha fazla finansal dayanak üzere kıymetli kararlar var.

Glasgow İklim Mutabakatı ile birlikte “aşamalı olarak kömür kullanımının azaltılması” da planlanıyor. Bu istikametiyle muahede, kömür kullanımını azaltmayı hedefleyen tarihteki birinci mutabakat.

Lakin mutabakatın daha evvelki taslak metinlerinde kömürün “aşamalı olarak sonlandırılması” taahhüdü, son dakika Hindistan’ın itirazlarıyla karşılaştı.

Hindistan İklim Bakanı Bhupender Yadav, “Kalkınma ve yoksullukla uğraşan gelişmekte olan ülkelerden, kömür ve fosil yakıt sübvansiyonlarını evreli olarak sonlandırma vaatleri vermesi nasıl beklenebilir?” dedi.

Birtakım ülkeler hayal kırıklıklarını tabir ederken kelam konusu tabir “aşamalı olarak azaltmak” halinde değiştirildi. Doruğa başkanlık eden Alok Sharma olayların bu türlü gelişmesi nedeniyle “çok üzgün” olduğunu söyledi.

Lakin Sharma, muahedeyi bir bütün olarak muhafazanın da hayati olduğunu söz etti.

Muahedenın öne çıkan muvaffakiyetleri:

• 1,5C maksadını ulaşılabilir kılmak ismine gelecek yıl emisyon azaltma planları için yine bir ortaya gelinecek
• Birinci defa milletlerarası bir muahedede kömür kullanımını sınırlama taahhüdü verildi
• Gelişmekte olan ülkeler için mali yardımlar artacak

‘Hala iklim felaketinin kapısını çalıyoruz’

İsviçre Etraf Bakanı Simonetta Sommaruga, kömürle ilgili sözün değiştirilmesine ait, “Kömür ve fosil yakıt sübvansiyonları konusunda anlaştığımız lisanın şeffaf olmayan bir süreç sonucunda daha da yumuşatılmasından ötürü derin hayal kırıklığımızı tabir etmek isteriz” diye konuştu.

Sommaruga bu durumun dünyayı 1.5C gayesine daha fazla yaklaştırmayacağını belirterek, “Bu, maksada ulaşmayı zorlaştıracak” dedi.

Mutabakatın bir modülü olarak ülkeler, global sıcaklık artışının 1.5C ile sınırılandırılması gayesine ulaşılabilmek ismine gelecek yıl bir ortaya gelme kelamı verdi. Ülkeler bu toplantıda karbon salımını azaltmak için planlarını masaya koyacak. Uygulanması durumunda mevcut taahhütler, global ısınmayı sadece 2,4C ile sınırlamakta.

Bilim insanları ise global sıcaklıkların 1,5C’den fazla artmasıyla, milyonlarca insanın önemli olarak bu durumdan etkileneceği konusunda ikazlarda bulunuyor.

Kömürle ilgili sözlerin yumuşamış olmasına karşı, sonlandırma tabirlerinin birinci sefer bir mutabakatta açıkça bahsedildiğini vurgulayan birtakım gözlemciler, muahedeyi hala bir zafer olarak görüyor.

Kömür, karbondioksit emisyonlarının yaklaşık yüzde 40’ını oluşturuyor. Bu sebepten de 1,5C maksadının de merkezinde bulunuyor. 2015 yılında Paris’teki dorukta kabul edilen kelam konusu amaca ulaşmak için, global emisyonların 2030 yılına kadar yüzde 45 ve 2050’ye kadar da neredeyse sıfıra düşürülmesi gerekiyor.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, gezegenin yazgısının hala pamuk ipliğine bağlı olduğunu vurguladı ve “Hala iklim felaketinin kapısını çalıyoruz” dedi.

Süratlice adım atılması gerektiğini belirten Guterres, “Yoksa net sıfıra ulaşma talihimiz sıfır olacak” diye konuştu.

‘Yalnızca kömürden bahsedilmesi hayal kırıklığı yarattı’

Öte yandan ActionAid yardım kuruluşunun siyaset yöneticisi Lars Koch, muahedede sırf kömürden kelam edilmesinin hayal kırıklığı yarattığını söyledi.

Koch, “Bu, yüzyıldır çevreyi kirleten güçlü ülkelere akaryakıt ve gaz üretmeleri için bir geçi kartı sunuyor.”

Memleketler arası etraf örgütleri ağı olan Friends of the Earth International’dan Sara Shaw da muahedeyi “skandal” olarak kıymetlendirdi ve “Anlaşmada sağlanacak bir şey yoksa, yalnızca 1.5 derece sözünü söylemek anlamsızdır. COP26, güney ülkelerine ihanet olarak hatırlanacak” dedi.

Kim, ne dedi?

Alok Sharma, COP26 Lideri:

“Bence bugün 1,5C maksadını ulaşılabilir tuttuğumuzu söyleyebiliriz. Fakat sözlerimizi yerine getirirsek hayatta kalabileceğiz. Burada, Glasgow’da bir tarih yazıldı. Artık ise bir sonraki kısmın, burada birlikte verdiğimiz taahhütlerin muvaffakiyetini göstermesini sağlamamız gerekiyor.”

Antonio Guterres, BM Genel Sekreteri:

“Onaylanan metinler birer uzlaşmadır. Günümüz dünyasındaki çıkarları, şartları, tezatlıkları ve siyasi iradeleri yansıtırlar. Değerli adımlar atılıyor lakin ne yazık ki kolektif siyasi irade kimi derin çelişkileri aşmaya yetmedi.”

Boris Johnson, İngiltere Başbakanı:

“Anlaşma ileriye hakikat atılmış büyük bir. Birinci kere kömür kullanımını azaltacak memleketler arası bir muahedeye ve global ısınmayı 1.5C ile sınırlamak için bir yol haritasına sahibiz. İleride COP26’ya sonun başlangıcı olarak dönüp bakacağımızı umut ediyorum. Bu hedefle da çalışmaya devam edeceğim.”

Tina Stege, Marshall Adaları İklim Elçisi:

“Bu harika bir mutabakat değil. Kömür sözlerindeki değişimi bir darbe. Lakin bu yeniden de gerçek bir ilerleme. Muahedenin ögeleri ülkem için hayata tutunacak bir kol. Bu mutabakatın kapsadığı değerli kazanımları göz arkası etmemeliyiz. “

Camila Isabel Zepeda Lizama, Meksika Dışişleri Bakanlığı Global Sıkıntılar Genel Yöneticisi:

“Şeffaf ve kapsayıcı olmayan bir süreçte kenara itildiğimize inanıyoruz. Hepimizin devam eden telaşları var lakin metni yine açamayacağımız söylendi. (…) Örneğin Meksika, insan hakları lisanının güçlendirilmesi gerektiğine inanıyor. Bu çeşit taleplerin duyulmaması için büyük bir hayal kırıklığına uğradık. Başkaları ise hala taahhütlerinin yumuşatılmasını isteyebilir.”

Jennifer Morgan, Greenpeace Yöneticisi:

“Bir kelimeyi değiştirdiler fakat COP’un, kömür çağının bittiği bildirisini değiştiremezler. Şu anda hala kömür yakanlar da dahil olmak üzere pak, yenilenebilir güce geçiş, tüm ülkelerin çıkarına.”

Cumhuriyet