Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Siyaseti Kurulu’nun 23 Eylül’de aldığı faiz düşürme kararının sonrasında bu gece yarısı AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Merkez Bankası Lider Yardımcısı olan Prof. Dr. Semih Tümen ve Dr. Uğur Namık Küçük ile Para Siyaseti Komitesi üyesi olan Abdullah Yavaş’ı misyondan aldı.

Alınan kararlar karşısında TL paha kaybetmeye devam ediyor. Yaşananlara; genç jenerasyonun yaklaşımını, iktisat siyasetinin gidişatını ve bu durumun global manada karşılığını Bilgi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Cem Başlevent, Cumhuriyet.com.tr için kıymetlendirdi.

‘HER ŞEY PAMUK İPLİĞİNE BAĞLI’

Son bir aylık süreçte TL’nin yüzde 6’ya yakın bedel kaybetmesi üzerine, Başlevent, “Merkez Bankası’ndaki gelişmelere kaygıyla bakıyoruz. Yaşananlar gerek piyasadaki oyuncular gerekse de uzmanlar tarafından daha irrasyonel kararlar alınabileceği halinde yorumlandı. Bunun da dolara yansıdığını gördük. Ancak şöyle bir talih var; bir sonraki Merkez Bankası toplantısı 21 Ekim’de yapılacak. Önümüzdeki bir hafta daha gelişmeler olumsuz olmaya devam ederse Para Piyasası Şurası üyeleri, ‘Her şey pamuk ipliğine bağlıyken riskli bir atak daha yapma talihimiz var mı yok mu?’ diye sakin başla bir daha düşüneceklerdir diye umuyorum” diye konuştu.

‘HAYIRLI OLABİLİR’

Başlevent akabinde, “Belki de bu operasyonun, toplantıdan bir hafta evvel olması iyi oldu. Lakin faiz indirimi yapmaya niyetlenmiş ve indirime karşı olan üyeleri de ekarte etme operasyonu gerçekleştirilmiş olabilir. Ya da bu sefer pas geçilmesi ve piyasaların bu formda sakinleştirilmeye çalışılması kelam konusu” tabirlerini kullandı.

‘İTAATKAR TAKIMLAR ARIYORLAR’

Cem Başlevent, Merkez Bankası’ndaki isimlerin sık sık değişmesinin ne tabir ettiğini şöyle anlattı:

“Bu yanlışsız takımın bulunamadığı halinde yorumlanabilir lakin aslında 2021 yılının başına gidersek, Naci Ağbal ile gelen takım yurt içi ve yurt dışındaki oyunculara bir inanç vermişti. O devir Türkiye’ye para girişi oldu. Elbette Türkiye iktisadının çok önemli yapısal sorunları var ancak en azından finansal piyasaları sakinleştiren, halkın dolara gidişini azaltan, yabancıların da Türkiye’den kaçışını durduran bir idare kelam konusuydu diyebiliriz. Sık sık değişiklikler şu manaya geliyor: Ekonomiyi yöneten takımların itaatkâr olmadığı bazılarının de ön plana çıkma uğraşı içinde olduğu düşünülüyor. Onları da öbür kümeler devreden çıkartabiliyorlar. Burada önemli bir karmaşa kelam konusu ve bu halde istikrar sağlanamıyor.”

CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ İSTİKRAR REÇETESİ

Başlevent, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nden itibaren süregelen ekonomik kriz için, “İronik olan taraf da şu: Burada tek parti iktidarı ve çok büyük yetkilere sahip bir Cumhurbaşkanı var. Aslında bu durum, istikrar sağlayan bir faktör olarak lisana getirilir. Lakin ironik bir biçimde tam aksisi oluyor. İstikrarlı ve akılcı kararların alındığı iktisat idarede vazife alamıyor. Bu da piyasaya itimadı azaltıyor. Yabancı ülkeler Türkiye’yi yakından takip ediyorlar. Zira Türkiye değerli bir ülke. Birebir vakitte öbür ülkelerde bu üslup sıra dışı olaylar pek yaşanmadığı için magazinsel bir gelişme olarak da takip ediyorlar. Onlara da enteresan geliyor. Bunu da finansal yatırımcılara aktarıyorlar. Türkiye için olumsuz oluyor alışılmış ki” dedi.

‘OTUZLU YAŞLARDA OLANLAR DAHA ŞANSLI’

Gençlerin geleceğe yönelik çok büyük dertleri olduğunu tabir eden ekonomist, “Gençler düşünüyor. ‘İş bulabilecek miyim? Dünyayı gezebilecek miyim, barınabilecek miyim, eğitimime yurt dışında devam edebilir miyim?’ ve bu soruların karşılığı genelde olumsuz oluyor. Toplumsal medyada bir şey okudum. ‘Otuzlu yaşlarda olanlar çok şanslıymışız. Makul fiyatlarla dünyayı gezdik. Kültürel etkinliklere katılabiliyorduk. Toplumsal manada da cümbüş hayatının bir kesimi olabiliyorduk lakin şu an da çalışıyor olmamıza karşın bunları yapamıyoruz’ yazıyordu. 20 yaş civarında olanlar artık daha da zorlanıyor. Evvelce 1000 liraya Avrupa’ya gidebilecekken artık 5000 liraya gidebiliyorsun. Kaç kişi bunun altından kalkabilir?” değerlendirmesinde bulundu.

Son yıllarda ekonomik eşitsizliğin artmasıyla birlikte liyakatsizliğin de öne çıktığının altını çizen Başlevent, “Gençler, toplumsal medya sayesinde ülkedeki haksızlıkları ve adaletsizlikleri net bir halde görebiliyor. Konvensiyonel medyada hudutlu olsa da toplumsal medyaya yansıyan bir gerçek var. O da Türkiye’de belli bir zümrenin maddi manada bütün kaynaklardan ziyadesiyle faydalanıyor olması. Torpilsiz, muhakkak kontakları olmayan gençler ne kadar yetenekli yahut başarılı olurlarsa olsunlar onların da bu imkanlardan yoksun kalması kelam konusu. Bunu gençler görüyorlar ve öfkeleri birikiyor. Gençlerin gelecek derdi ve adaletsizlik duygusu uzun sürerse ülke kalkınmasına ve toplumsal gelişmeye olumlu katkı sağlaması sıkıntı olacaktır” dedi.

GENÇLER YALNIZCA DÖVİZ KURUNA MI BAKIYOR?

Döviz kurunun iktisada tesiri konusunda gençlerin nasıl düşündüğünü sorduğumuzda Başlevent, “Gençler doların kaç para olduğuna, Türk lirasının paha kaybına bakıyorlar. Aslında bu Anadolu insanı için söylenen bir şeydir. Dolar ne kadar yükselirse iktisadın makus gittiğine dair bir algı vardır. Gençler için de bunun geçerli olduğunu söyleyebiliriz lakin çok daha şuurlu formda. Ortalama Anadolu insanı kadar yüzeysel bakmıyorlar döviz kuruna. ‘Yurt dışına seyahat etmek istesem, kendime bir bilgisayar almak istesem ya da yurt dışında yüksek lisans yapmak istesem çok büyük maliyetlere katlanmak zorundayım’ diye görüyorlar. Alım gücünün düştüğünü biliyorlar. Sorunun yanıtı aslında evet. Gereksinimlerin nasıl karşılanabildiği çerçevesinde bu durumu şuurlu biçimde değerlendiriyorlar” açıklamasında bulundu.

EKONOMİK GELİŞMELERİN GLOBAL KARŞILIĞI

Ekonomist Başlevent kelamlarını, “Aslında Türkiye, dünya genelinde çok önemsenen bir ülke değil. Memleketler arası büyük yatırımcılar gelişmekte olan ülkeleri sepet olarak değerlendiriyorlar. Bu sepettekilerin bir adedinde kriz olduğunda başkalarına de yansıması oluyor. Bizim; birlikte değerlendirildiğimiz Brezilya, Hindistan üzere ülkeler kısmen de olsa bizdeki aksiliklerden etkileniyor. O yüzden de yakından takip ediliyoruz. Olumsuz gelişmelerin başkalarındaki yatırımları da etkilemesi nedeniyle yansımaları oluyor. Türkiye neden takip ediliyor? Yayılma tesiri kelam konusu olduğu için…” halinde bitirdi.

Cumhuriyet