Andrés LoorVanesa Avila, kocası Jorge’nin fotoğrafıyla

Yıllarca uyuşturucu kaçakçılığı yolu üzerinde bulunmasına karşın şiddetten kaçınmayı başarabile Ekvador’da durum değişmeye başladı. Artan kabahat dalgasının bir yansıması da hapishanelerde gerçekleşiyor.

Sokaklar kadar hapishanelerde de hakimiyet kurmak isteyen uyuşturucu kartellerinin bu yıl çıkardığı dört ayaklanmada yüzlerce kişi öldü.

Vanesa Avila hapishanede çatışma çıktığını duyar duymaz kentin öteki ucundan koşup geldi.

Kocası Jorge içerideydi.

“Dışarıda kurşunların sesini dinledik. Beşerler birbirini öldürüp duruyordu. Polislere bir şeyler yapmaları için yalvardık” diye anlatıyor o günü:

“Onu aramaya, ona bildiri atmaya başladım lakin yanıt vermiyordu.”

Ama yapabilecek hiçbir şeyi yoktu. Guayaquil’in makûs şöhretli hapishanesinin önündeki onlarca aileyle birlikte içeriden bir haber almak için bekliyordu.

Jorge uyuşturucu bulundurmaktan sekiz aylık mahpus cezası almıştı ve Haziran’da dışarı çıkmış olması gerekiyordu.

Lakin idari gecikmelerden ötürü hala cezaevindeydi.

Vanesa onun davasını öne çekebilmek için her şeyi denemişti.

Jorge daha o sabah bir güncelleme olup olmadığını sordu.

Vanesa ona “endişelenmemesini, hakime bir mektup gönderdiğini ve Tanrı’nın müsaadesiyle bu hafta çıkacağını” söyledi.

Daha sonra, işe giderken Ekvador’un en büyük hapishanesinde çatışma çıktığından haberdar oldu.

12 kısma sahip hapishanede 8 binden fazla mahkum bulunuyordu.

Jorge, en şiddetli çatışmanın yaşandığı beşinci kısımdaydı.

Vanesa sonraki sabah 04.00’e kadar bekledi, fakat hiçbir haber alamadı.

Andres LoorAlex Burbano, kardeşinin beyin kanaması nedeniyle öldüğünü anlatıyor

Sonunda Jorge’nin kuzeni onu morgdan aradı. Cesedini bulmuşlardı.

“Onu morgdan çıkardığımızda hiçbir dayak ya da azap izi görünmediği için Tanrı’ya şükrediyordum. Yalnızca başına kurşun yemişti, hepsi bu” diyor Vanesa gözyaşlarını tutarak.

Jonathan Burbano ise beşinci kısımdaki öbür bir mahkumdu.

Kardeşi Alex onun bedeninin dumandan karardığını, kollarında ve yüzünde yanıklar olduğunu söylüyor.

“Beyin kanamasından öldü. Yarası yoktu, bu yüzden bir el bombasının patlamasından öldüğü kestirim ediliyor” diyor.

O günün sonunda, Latin Amerika tarihinin en ölümcül hapishane isyanlarından birinde 118 kişi öldürüldü.

Ölülerin birden fazla, Jorge ve Jonathan’ın tutulduğu beşinci kısımdaydı.

Kimi cesetlerin başları kesilmişti, öbürleri patlamalarla yahut kurşunla öldürülmüştü.

Krizdeki hapishaneler

29 Eylül’deki bu katliam tek hapishane isyanı değildi.

Yaklaşık iki ay sonra, çatışmalar tekrar patlak verdi ve bu sefer çoğunlukla ikinci pavyondan olmak üzere toplam 20 kişi hayatını kaybetti.

Şubat ayında gerçekleşen öbür bir isyanda da 20 mahkum daha öldürüldü.

Ekvador’un hapishane sistemi, yıllardır yetersiz işçi ve makûs idareden mustarip.

Hapishanenin bulunduğu Guayas eyaletinin valisi Pablo Arosemena, “O cezaevini kaç memur denetim ediyor? 8 bin mahkûmu korumakla yaklaşık 80 yahut daha az kişi görevlendirilmiş” diyor.

Ayrıyeten kanunen silahsız olan hapishane vazifelilerinin “içeriye silah sokmayı başaran” çetelere karşı hiçbir talihlerinin olmadığını söylüyor.

Choneros, Lobos ve Tiguerones üzere çeteler, hapishanenin içinde ve dışındaki bölgelerin denetimi için savaşıyorlar.

Getty ImagesEkvador’da silahsız cezaevi yetkilileri silahlı mahkumlara müdahale etmekte zorlanıyor

Sinaloa ve Jalisco üzere Meksikalı karteller için rekabet ediyorlar.

Ayrıyeten Ekvador’un lokal uyuşturucu pazarındaki uyuşturucu dağıtımını denetim etmek için de çatışıyorlar.

Ekvadorlu muhalif bir siyasetçi, hapishaneleri “sadece kartellerin hesaplaştığı bir ofis” olarak tanımlıyor.

Eski bir polis memuru ve cezaevi uzmanı olan Abraham Correa, “Hapishaneler mahkumlar tarafından denetim ediliyor. Milletlerarası uyuşturucu kaçakçılığı örgütlerinin bir kesimi olan bu mahallî hata çetelerinin polisten daha iyi silahları var” diyor ve bunun temelinde yolsuzluğun yattığını ekliyor.

DİZ ÇÖKMÜŞ BİR ULUS

Ekvador, Kolombiya üzere bir komşuta ve uyuşturucu için kıymetli bir kaçakçılık rotası üzerinde olmasına karşın, bu trafiğin ortaya çıkardığı şiddetten uzun mühlet kaçındı.

Lakin bu durum süratle değişiyor. Resmi sayılar, geçen yılki bin 400’e kıyasla, bu yıl ülkede bin 900’den fazla cinayet olduğunu gösteriyor.

Andrés LoorCezaevi dışında yakınlarına dair haber almak için bekleyen aileler

Ülkeyi giderek artan şiddetle önemli bir formda hesaplaşmaya zorlayan şey ise, 11 yaşındaki bir çocuğun öldürülmesinin güvenlik kameralarınca kaydedilen imajları oldu.

Tomas Obando; kızı, karısı ve 11 yaşındaki oğlu Sebastian ile Guayaquil’deki tanınan bir dondurmacıya gitmişti.

İki çocuğuyla birlikte tezgâha yanlışsız yürürken dükkanda bir polis gördü. Sonra bir hırsız içeri girdi.

“Adam elindeki silahı doğrultmuş biçimde geldi lakin içeride bir polis olduğunu fark etmedi. ‘Bu bir soygundur’ deyince polis onu duydu ve ‘Dur, polis!’ dedi” diye anlatıyor Tomas.

Hırsız daha sonra silahını polis memuruna yanlışsız kaldırdı.

İmgelerde Tomas’ın kollarını kaldırdığı, hırsız ateş etmeye başladığında çocuklarını korumak için ardını döndüğü fakat saniyeler sonra Sebastian kanlar içinde yattığı görülüyor.

Tomas, “Oğlumun vücudunu sedyede gördüğümde bedeninde dört delik vardı. İçindeki her şeyi mahvettiler, kalbini, ciğerini mahvettiler. Kimin ateş ettiğini, polisin mi yoksa hırsızın mı olduğunu bilmiyoruz” diyor.

Sebastian’ın babası, oğlunun vefatından çatışmadaki polisi sorumlu tutuyor:

“Polis soygunun olmasını bekleyip soyguncuyu dışarı çıkarabilir ya da uyarabilirdi. Fakat beşerlerle dolu küçük bir alanda ateş etmeye başladılar”.

İmajlar ülke çapında yayımlandı ve büyük bir karışıklığa neden oldu.

Ekvador Devlet Lideri Guillermo Lasso sonraki gün harika hal ilan etti.

Bu durum devlete toplanma ve hareket özgürlüğünü askıya alma, orduya da güvenliği sağlamada polise yardım etme gücü verdi.

Guayaquil’de ordu, araçları durdurup silah ve patlayıcı olup olmadığını denetim etmeye başladı.

Lakin birkaç gün sonra, eski Olimpiyat sprinteri Alex Quiñónez, Guayaquil sokaklarındaki bir diğer soygunda öldürüldü.

Andrés LoorGuayaquil’in en fakir mahallelerinden birinde yaşayan Sonia Quinones

TEK YOL GÜÇ KULLANMAK MI?

Bazılarına nazaran Ekvador’daki cürüm dalgasının, “daha fazla güvenlik gücü yerleştirmek” üzere kolay bir tahlili yok.

Guayaquil’de büyük ölçüde siyahilerin yaşadığı Barrio Nigeria’da aktivist ve iş insanı olan Sonia Quinones, “Burada yaşayanların yüzde 95’i günlük yaşayan, iş imkanı olmayan insanlar” diyor ve ekliyor:

“Daha fazla polisi ve orduyu sokağa çıkarmak tahlil değil zira toplumun muhtaçlığı olan şey yeni iş fırsatları”.

Quinones ayrıyeten uyuşturucu kullanımı ve kaçakçılığının son yıllarda büyük ölçüde arttığını söylüyor:

“Artık burada uyuşturucu satarak geçimini sağlayan çok sayıda insan var, her gün küçük paketler halinde uyuşturucu satıyorlar. Olağan olmayan şeyler olağanlaşıyor zira diğer yolu yok”.

Andrés LoorCezaevi dışında, içerdeki yakınlarına mektup ve ikram vermek için sırada bekleyenler

Litoral Cezaevi’nin dışındaki bir besin satıcısı, içerdeki pek çok kişinin durumunun Jorge’ye benzediğini söylüyor: Cezalarını tamamlamış olsalar da yetkililer onları şimdi özgür bırakmamış.

“İçerde pek çok pak insan var, kimilerinin cezası 8-10 ay evvel bitmiş” diyor ve ekliyor:

“Fakat içerdekileri öldürmeye başladıklarında cezasını tamamlamış olanlara kimse ayrıcalık tanımıyor.”

Jorge’nin eşi Avila ise, eşinin cezasını tamamlamış olmasına karşın bırakılmadığı bir cezaevinde öldürülmüş olmasının acılarını bir kat artırdığını söylüyor:

“Serbest bırakılması gerekirdi lakin umursamadılar bile. Bu yüzden adalet istiyoruz.

“Yargıç bizi, ailesini suçladı! Ona, cezasını tamamladığını haber vermediğimizi öne sürdüler.”

Cezaevi dışında bir bayan, yakınlarına mektup ve armağan vermek için sıraya girenlere, üzerinde alıntılar yazan kağıtlar veriyor.

Kağıtlardan birinin üzerinde “Azap yeri” başlığı var, içinde ise “Cehennem diye berbat bir yer olduğunu biliyor muydunuz?” yazıyor.

Dikenli tellerin gerisinde, insanların ölmeye devam ettiği bu cezaevi için yerinde bir metafor.

Cumhuriyet