Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, iş insanı Osman Kavala için davet yapan 10 ülkenin büyükelçisinin “istenmeyen şahıs (persona non grata)” ilan edilmesi talimatı verdiğini açıklamasına rağmen, bu büyükelçiler için hala resmi bir süreç başlatılmadı. Erdoğan’ın açıklamasından bu yana Ankara’daki derin sessizlik sürerken ABD, Almanya ve Fransa’nın da ortalarında bulunduğu 10 ülkeyle son devrin en büyük diplomatik krizine yol açacak “istenmeyen şahıs” ilanı sürecinin işletilip işletilmeyeceğinin bugünkü kabine toplantısında netleşmesi bekleniyor.

Erdoğan’ın evvelki gün Eskişehir’deki toplu açılış merasiminde yaptığı konuşmada açıkladığı tutuklu Kavala’nın hür bırakılması davetinde bulunan büyükelçilerin, diplomasideki en ağır yaptırımlardan olan “istenmeyen şahıs” ilan edilmesi talimatı, Ankara’daki diplomatik etraflarda sarsıntı tesiri yarattı. Erdoğan’ın açıklamasının akabinde gözler talimatı uygulayacak olan Dışişleri Bakanlığı’na ve açıklamada imzası bulunan ülkelerin elçiliklerine çevrilirken Dışişleri Bakanlığı, dün prestijiyle mevzuyla ilgili hiçbir açıklama yapmadı ve Dışişleri yetkilileri, gazetecilerin bahisle ilgili sorularını karşılıksız bıraktı.

Dışişleri yetkilileri, yalnızca evvelki gün Alman Bild gazetesinin Hollanda basınına dayandırarak yayımladığı “Hollanda’nın Ankara Büyükelçisi sınırdışı edildi” açıklamasını yalanlamakla yetindi.

RESMİ BİLDİRİM YOK

Cumhuriyet’in Ankara’daki diplomatik kaynaklardan edindiği bilgiye nazaran, Kavala açıklamasında imzası bulunan büyükelçiler, Erdoğan’ın açıklamasından çabucak sonra Türk Dışişleri Bakanlığı’ndaki muhataplarıyla bağlantıya geçerek bilgi almaya çalıştı. Buna rağmen büyükelçilere “istenmeyen şahıs” ilanı konusunda verilecek bir bilgi olmadığı bildirildi. Büyükelçilere dün prestijiyle bahisle ilgili rastgele bir resmi bildirimde bulunulmadığı öğrenildi.

Kavala açıklamasında imzası bulunan büyükelçiler, geçen haftaki Dışişleri Bakanlığı’na çağırılma sürecini diplomatik ölçütler çerçevesinde fevkalâde bulmazken haklarında “istenmeyen şahıs” ilanının orantısız bir uygulama olacağı düşünülüyor. Kavala davetinin, Ankara’nın yansısının tersine “Türkiye’nin içişlerine müdahale” olmadığını düşünen büyükelçiler, Avrupa Konseyi’nin kurucu üyesi olan Türkiye’ye AİHM kararlarına uyma yükümlülüklerini hatırlatmanın diplomatik açıdan problemli olmadığı görüşünde.

MİSİLLEME OLABİLİR

10 ülkenin büyükelçilerinin “istenmeyen şahıs” ilan edilmesi durumunda Türkiye ve Batı ortasında son devrin en büyük diplomatik krizi yaşanacak. Bu durumda bu 10 ülkenin de karşılıklılık prensibi gereği o ülkelerde bulunan Türk büyükelçiler için birebir süreci yapması bekleniyor. “İstenmeyen şahıs” ilanlarının yapılması durumunda 7’si Türkiye’nin NATO müttefiki pozisyonunda olan 10 ülke ile diplomatik alakalar tarihte birinci sefer tıpkı anda bu bir düzeye düşmüş olacak.

‘İSTENMEYEN ŞAHIS’ NEDİR?

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Talimatını verdim” dediği “istenmeyen şahıs” ilanı süreci Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla yürütülüyor. Diplomatik alakaları düzenleyen 1961 tarihli Viyana Sözleşmesi’ne nazaran bir ülke, münasebetini açıklamak zaruriliği olmaksızın ülkesinde bulunan rastgele bir büyükelçiyi ya da büyükelçilik çalışanını “istenmeyen şahıs” ilan edebiliyor. “İstenmeyen şahıs” ilan edilen diplomata, bulunduğu ülkeyi terk etmesi için makul bir müddet tanınıyor. Bu durumda ilgili devlet, “istenmeyen şahıs” ilan edilen diplomatını ülkesine geri çağırıyor. Memleketler arası bağlantılardaki “mütekabiliyet (karşılıklılık) unsuru gereği büyükelçisi “istenmeyen şahıs” ilan edilen devlet de kendi ülkesinde bulunan Türk büyükelçiyi “istenmeyen şahıs” ilan edebiliyor.

4 YILDIR TUTUKLU

Seyahat ve 15 Temmuz darbe teşebbüsü davaları kapsamında tutuklu bulunan Kavala’nın tutukluluğunun 1 Kasım’da dördüncü yılını dolduracak olması hasebiyle ABD, Almanya, Fransa, Danimarka, Finlandiya, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda’nın Ankara büyükelçilikleri, 18 Ekim’de ortak bir açıklama yayımladı. Açıklamada, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) bu konudaki kararları doğrultusunda Osman Kavala’nın derhal özgür bırakılmasının sağlanması için Türkiye’ye davette bulunuyoruz” sözleri kullanılmıştı. Açıklamanın sonraki gün 10 büyükelçi Dışişleri Bakanlığı’na çağrılarak Türkiye’nin yansısı Dışişleri Bakan Yardımcısı Faruk Kaymakcı tarafından büyükelçilere iletildi. Görüşmede büyükelçilerin Kavala açıklamasıyla ilgili rastgele bir izahatta da bulunmadığı, Türkiye’nin resmi reaksiyonunu aldıktan sonra bakanlıktan ayrıldığı öğrenildi.

Cumhuriyet