Koronavirüs devri Hazine’nin iç borçlanmasını elinde bulunduranların dağılımındaki değişimi hızlandırırken, Merkez Bankası başta olmak üzere Hazine’nin borç stoğundaki yerli hissesi artış eğiliminde. Yalnızca birkaç yıl evvel Kaynak borcunun neredeyse dörtte birini finanse eden yabancı yatırımcı ise DİBS portföyünü durmaksızın azaltıyor.

Hazine’nin iç borçlanmasının 2012-2017 yılında yüzde 20’sinden fazlasını finanse eden yurtdışı yerleşikler mayıs sonu itibarıyla bakıldığında haklarını yüzde 4.3’e düşürmüş durumda.

2017 sonundaki yüzde 19.4’ük hissesi 2018’de yüzde 14’e, 2019 ahir yüzde 10.1’e düşüren yurtdışı yerleşikler en sert düşüşü ise 2020’nin birinci 5 ayında gerçekleştirdiler. Şimdi yılın ortasına bile gelinmeden Hazine’nin iç borç stokundaki yurtdışı yerleşik behresi 2019 sonundaki yüzde 10.1’den yüzde 4.3’e gerilemiş durumda.

Yurtdışı yerleşikler kur değişiminden arındırıldığında yılbaşından bu yana 7 milyar doları tahvil piyasasından, 4 milyar doları pay senetlerinden olmak üzere 11 milyar dolar çıkış gerçekleştirdiler. Yabancıların pay senedi piyasasındaki üleşi da uzun yıllar sonra yüzde 50’nin altına indi.

Merkez Bankası (TCMB) tarihinin en büyük ve en süratli tahvil alımını gerçekleştirirken; 2019 yıl ahir 19 milyar TL olan bankanın elindeki Kaynak tahvili geçen hafta itibarıyla 89 milyar TL’yi, tahvil stokunun analitik bilançodaki etkinlere nispeti da yüzde 12’yi aştı. Şimdiki olgulara nazaran TCMB analitik bilanço canlı büyüklüğü 734 milyar TL seviyesinde.

Merkez Bankası mayıs ayı sonu itibarıyla Hazine’nin iç borçlanmasının yüzde 6.3’ünü finanse ediyor. Bu rakam 2009’dan 2019’a kadar yüzde 2 civarında epeyce yatay seyrediyordu.

Kaynak iç borç stoğundaki sair hisselere bakıldığında, TCMB’den sonra en çok iştirak bankalarının hakkı artış göstererek yüzde 1 seviyelerinden yüzde 7’li seviyelere yükselirken; bankacılık keslimi yüzde 66 ile en büyük yatırımcı konumunda.

YÜZDE 10 LİMİTİNE ULAŞACAK

TCMB’nin Mart sonundan beri tahvil alımları piyasa pahası bakımından 60 milyar TL’yi aşarken, İşsizlik Sigortası Fonu kaynaklı alımlar ise yaklaşık 23 milyar TL oldu. TCMB bu hafta itibarıyla belirlediği üst limite ulaşsa da, İşsizlik Sigortası Fonu kaynaklı 23 milyar TL’lik alım ilgili limite dahil edilmiyor. Bankacılar aktüel olguya nazaran yüzde 12.18 olan gelgelelim işsizlik fonu hariç yüzde 10’da sınırlanan banka DİBS portföyünün etkinlere orantısının önümüzdeki devirde yükselmeye devam edip etmeyeceğini merak ediyor.

İşsizlik Sigortası Fonu kaynaklı alım ilgili limite dahil edilmediğinden, hâlâ alım hudutlu da olsa bölgesi bulunuyor. Bankacıların yaptığı hesaplamaya nazaran, TCMB fon hariç 5-10 milyar TL daha tahvil alımı yapmasının akabinde kendi belirlediği yüzde 10 limitine ulaşacak.

Bu kapsamda TCMB’nin limit artışı yapıp yapmayacağı bildirisi açısından bankanın bugünkü yatırımcı içtiması da yakından takip ediliyor.

Koronavirüsün iktisatta yaratacağı tahribatı gidermek için hükümet tarafından atılan adımların değerli bir kısmı İşsizlik Sigortası Fonu’ndan finanse ediliyor. Bunların başında ise işsizlik maaşı ve kısa çalışma ödeneği yan alıyor.

İşsizlik Fonu’nda Şubat sonu itibarıyla büyük kısmı Kaynak tahvillerinde olmak üzere 131.6 milyar TL bulunuyordu. TCMB’nin İşsizlik Fonu kaynaklı alacağı tahvillere yönelik şu an belirlediği bir üst limit de bulunmuyor.

ARTAN DÖVİZ ARZI RİSKLERİ DE YÜKSELİYOR

Pictet Asset Management’tan Nikolay Markov, TCMB’nin Kaynak borçlanmalarında hakkının atmasının pahalılık binaenaleyh TL üzerinde basınç ögesi yaratabilecek bir risk ögesi olduğunu belirtiyor.

Tahvil/bono piyasasında yabancı yükünün azalması ve yabancı yatırımcı hakkının yüzde 23’lerden yüzde 4’lere kadar sert düşmesinde Türkiye piyasalarına olan inanç eksikliği öne çıkıyor. Son periyotta bu endeşilere TL’deki kıymet kaybını durdurma emelli TCMB rezervlerinden azalış da eklenmiş durumda.

Bankacıların TCMB donelerinden yaptığı hesaplamaya nazaran, Mayıs sonu itibarıyla kamunun TCMB rezervlerinden yaptığı döviz arzı yaklaşık 55 milyar dolar seviyesinde.

Goldman Sachs Haziran da dahil edildiğine bu meblağın 60 milyar dolar olduğunu hesaplıyor. Geçtiğimiz yıl da 30 milyar doları bulan bu arzın rezervlerdeki negatif tesirinin yavaşlasa da devam ettiği hesaplanıyor. Öte yandan son periyotta bu trende kamu bankalarının açık durumları da ekleniyor.

SORU İŞARETLERİ ARTIYOR

TCMB’nin son devirde TL’deki kıymet kaybını sınırlama ve koronavirüs tesirini azaltma ismine attığı adımlar sonrası bankaya ilişkin döviz rezervlerinin sert düşüşle negatife geçmesi, piyasada dış kırılganlıklara yönelik soru işaretlerini artırıyor.

Negatif döviz varlığına rağmen yekun rezervler 90 milyar dolar civarında. Lokal bankalarla 50 milyar doları aşan swap ihaleleri ile bankaların farz karşılık için TCMB’de tuttuğu varlıklar kamu döviz arzına karşın brüt rezervlerdeki düşüşü sınırlıyor.

 TCMB eski Başekonomisti Hakan Kara bu hafta Dünya gazetesindeki bir yazısında, “Faizin düşük, kurun da istikrarlı seyretmesini istek ediyoruz. Bu isteğe katılmamak mümkün değil. Lakin uzun vadeli anaparayı ürkütmek, rezervleri eritmek ve piyasa yapısını bozmak üzere önemli yan tesirleri olan mevcut yaklaşımın alternatiflerini sorgulamamızda yarar var” diyor.

Cumhuriyet