Türkiye Bayan Teşebbüsçüler Derneği (KAGİDER) İdare Heyeti Lideri Emine Fazilet, pandemi periyodunda bayan girişimcilerin günlük hayatlarının daha zorlaştığını, omuzlarında daha fazla yük olduğu için tasa seviyelerinin birkaç misli arttığını vurguladı.

Fazilet, “Yaptığımız araştırmaya nazaran bayan girişimcilerin yüzde 30’u, hem ailesi hem yatırımları için kaygılanıyor. 10 bayandan 6’sı işlerinin yanı sıra çocuğa, yemek yapmaya daha fazla vakit ayırdım diyor. 10 bayanın 5’i de iş yüküm çok daha fazla arttı diyor. Tüm bu yükler bayanların kaygı seviyesini artırıyor, bu da işlerin randımanına ve işletmelerin istikrarına yansıyor” dedi.

Bayanların şimdiye kadar kazandıklarının geriye götürülmemesi için gayret ettiklerine dikkat çeken Emine Fazilet ile pandeminin bayanlar üzerindeki tahribatını konuştuk.

– Pandemide en büyük darbeyi bayanlar aldı. Ne diyeceksiniz?

Pandemide tüm işyerleri konuttan çalışmaya geçti. Bu devirde bayanların işi ikiye, hatta üçe katlandı. Okullar da uzaktan eğitime geçince bayanlar hem mesken işi hem çocuk hem yaşlı bakımı derken çoklu bir yükün altına kaldılar. Birleşmiş Milletlere nazaran mesken bakım işlerine bayanlar, erkeklere oranla üç misli daha fazla vakit ayırdılar. Bakım emeği denildiğinde yüzde 76’sı bayanların omzunda.

Olağanlaşma sürecine geçtik lakin bu hasar tesirini uzun yıllar gösterecek. ILO hesaplamalarına nazaran, eşi ve gibisi görülmemiş bir tahribat kelam konusu ve bu tahribatın vakit içinde derinleşmesi de bekleniyor. Burada direngenlik göstermek gerekiyor. Salgın eşitsizlikleri derinleştirdi. Yoksulluğu daha da artırdı.

Toplumsal cinsiyet rollerinin tekrar klâsik hale dönüştüğü bir süreç yaşıyoruz. Bunu bir müddet daha yaşayacağımızı düşünüyorum. Hatta sayılar da bunu gösteriyor. Global çapta 2020’de bayan istihdamı yüzde 5 gerilerken erkek istihdamı yüzde 3.9 geriliyor. Türkiye genelinde işini kaybeden bayanların oranı yüzde 18.8. KAGİDER olarak salgınla ilgili bir çalışma yaptık. Bayan teşebbüsçüler günlük hayatlarının daha zorlaştığını vurguluyorlar. Yüzde 30’u hem ailesi hem yatırımları için kaygılanıyor. İşimi kaybedebilirim, borcumu ödeyemem diye kaygılandılar. 10 bayandan 6’sı işlerimin yanı sıra çocuğa, yemek yapmaya daha fazla vakit ayırdım diyor. 10 bayanın 5’i de iş yüküm çok daha fazla arttı diyor. Tüm bu yükler bayanların tasa seviyesini artırıyor, bu da işlerin randımanına ve işletmelerin istikrarına yansıyor. Omuzlarında daha fazla yük olduğu için telaş seviyeleri birkaç misli arttı. Bayan girişimcilerin aile bütçesine katkıda bulunmak için bu periyotta oranı yüzde 2 artışla yüzde 13’e ulaştı. Bu da bayanların ne kadar mücadeleci olduğunu gösteriyor.

– Yarın pandemi bitti diyelim, bayanların tekrar süratlice işe dönmesi mümkün olacak mı?

Her devir gelecekten umutluyum. Bayanların mücadeleci ruhu asla pes ettirmeyecek. Toplumsal eşitlik sağlanana kadar, uğraş her durumda, işte de eğitimde de karar düzeneklerinde devam edecek. Çabayı ve direnme gücünü asla bırakmadan birbirimizle daha çok dayanışarak yolumuza devam edeceğiz.

KAGİDER’DEN 4D HAREKÂTI

– İkinci devir lider oldunuz. Yeni devir vizyonunuz ne olacak?

4T duracak. Bayanların işini geliştirmeleri için en değerli mevzu dijitalleşme. Toplumsal ağ ve dayanışma çok kıymetli. Bütün Anadolu’ya yayılacağız. Ticaretin desteklenmesi çok değerli. “Kadından almalı, memleket kazanmalı” mottomuz var. Bunu daha çok teşvik edecek çalışmalar yapacağız. Tarım bölümünün güçlenmesi de çok değerli.

Artık 4D’yi ekleyeceğiz. Bu bayanların dijitalleşmesi. Dayanışması, dönüşümü ve dayanıklılığını destekleyeceğiz. Geçen periyotta statejimizde olan tarım, teknoloji ticaret ve toplumu kapsayan 4T’yi korurken birebir vakitte 4D ile yola çıkacağız. Bu, her dokunduğumuz bayana iyi gelecektir. Bayan girişimciliğini de istihdamını, bayanın iktisatta varlığını geriye götürmeyecek daha da güçlendirecek her türlü çabayı göstereceğiz.

– Bayan teşebbüsçü sayıları nereye gidiyor?

İşgücünde bayan sayısında gerilemeler var. Natürel ki azalmalar, külfetler var. Bu bahiste uğraş etmemiz gerekiyor. ILO’ya nazaran, bayanların pandemide işgücü kaybı yüzde 4.3, erkeklerde bu oran yüzde 2.8 civarında. Oranlarda eşitsizlikler var.

Gayrete devam edeceğiz. Bayanları geriye götürecek her türlü araç ve sisteme karşı direnç göstereceğiz.

İNSANİ KALKINMA KOŞUL

– Sektörel Dernekler Federasyonu (SEDEFED) lideri da seçildiniz. Ne tıp badireler var?

SEDEFED’in birinci bayan lideriyim. Bünyemizde 37 dernek var. Bilhassa üretim bölümünün olumsuz etkilendiği bir gerçek. Turizm, hizmet, danışmanlık kesimlerinde önemli ıstıraplar var. Üreticiler stok erittiler, artık yenisini üretme konusunda sorunlar var. İktisatta iç talebin canlı, büyümenin kuvvetli olduğunu görüyoruz. Lakin büyümenin sürdürülebilirliği, kaliteli olması çok değerli. Maliyetler de çok artıyor. Tüketicinin alım gücünün düşmesi çok külfetli bir süreç. Hammadde tedarikçileri de külfette. Sürdürülebilir siyasetlerle bu süreçten çıkılabilir.

Ekonomik kalkınma için insani kalkınmanın da olması kural. En kıymetli faktör insan sermayesi.

ŞİDDETE KARŞI ÇABAYA DEVAM

– Bu devirde işini kaybeden teşebbüsçü bayanlar oldu mu?

Olağan ki zayıflamalar oldu. Bayan girişimcilerin üzerinde birçok yük var. Keşke teşvikler bu devirde daha çok olsaydı.

– Ne cins teşvikler dayanakla olmalıydı. Hangi alanlarda zorluk yaşadınız?

Geçen yıl hem Ticaret hem Aile Bakanlığı’ndan teğe bir bazda ne beklediğimizi tabir ettik. Bunların bir kısmı oldu. Doğal ki daha çok dayanak olunmalıydı. Bayanların şimdiye kadar kazandıklarının geriye götürülmemesi için bir yapılanma koşul. Kumu alımlarında yüzde 10 bayanların ürettiği eserlerden alınması için kota konulmalı. Bu vurgularımızı daha da güçlendiriyoruz. Bayanların kazandıklarının kaybını kabul etmiyoruz.

– Maalesef kazanımlar konusunda kayıplar da kelam konusu, Türkiye İstanbul Sözleşmesi’nden ayrıldı…

Bayana şiddeti bu kadar sık duymamızın nedeni, cinsiyet ayrımcılığını destekleyen önyargılı kültürler. Bu kültürü aşmamız lazım. İlkokuldan başlayarak tüm topluma entegre edecek bir yapının kurulması lazım. Bu mevzu ulusal eğitim müfredatına alınmalı.

İstanbul Mukavelesi hem değerli bir evrak hem caydırıcı cezaların uygulanması ve bu hususun takibi konusunda güçlü altyapısı olan kontrattı. Biz bu bahisteki çabamızı sürdürüyoruz. İstanbul Kontratı benimsediği unsurlarda bilhassa bayanın iktisada iştirakini önemsiyor ve ekonomik şiddete birinci yer veren kontrat bu da çok değerli.

Şayet bu şiddet bitmezse, bayanlar inançta olduğunu hissedemezse nasıl eğitime katılsın, çalışma hayatına katılsın, eşit fırsata erişebilsin. Şiddetsiz bir toplum hepimizin isteği. Şiddetin bir insanlık hatası olduğunu bilmemiz lazım. Toplum şiddetsiz olabilirse iktisatta de bayan bir o kadar var olabilir.

MAHZURLAR KALDIRILMALI

– Daha fazla bayanın iş hayatına katılması için hangi adımlar atılmalı?

Bayanların daha fazla desteklenmesi ve teşvik edilmesi gerekiyor. İş hayatında varlık göstermelerinin önündeki pürüzler kaldırılmalı. En değerlisi cinsiyet eşitliğine dayanmayan ve bilhassa erkek hükümran önyargılı kültürle baş etmemiz gerekiyor ki her daim her kademede var olabilelim, kendimizi daha da güçlü hissedebilelim.

İş hayatında bayanların sayısının artmalı, bilgiye, finansa erişim önündeki pürüzler kaldırılmalı. Bayanlar kendini iş hayatında daha özgür hissedebilmeli.

Teknoloji, bayanlar için daha eşitleyici bir faktör, bu imkânlara eşit ulaşım, eşit erişim sağlanmalı. Bizim 4T’miz vardı. Bunlardan bir tanesi teknolojiydi. Onu her daim güçlü kılmak zorundayız. Bayanların yüzde 40’ı doğumdan sonra işten ayrılıyor. Yüzde 60’ı uygun şartları görürsem tekrar işe dönmek istiyorum. Kreş, yaşlı bakım işlerinin yaygınlaşması ve erişilebilir olması koşul. Bilhassa işe alımlar ve fiyatlandırmalar eşitlik temelinde yapılmalı.

– Finansa erişimde ne cins badirelere var? Maliyetler mi yüksek?

Bu hususta bayan da çekimser. Bayanlar işini kurarken yardımı kendi yakınlarından dayanak alıyor. Sonra bankalara gidiyor. Bayanların bilgilendirilmesi ve cesaretlendirilmesi çok değerli.

Cumhuriyet