Trabzon’un Sürmene ilçesinde yörede ‘deli bal’ olarak bilinen baldan yemeleri sonucu 2 kişinin zehirlenmesinin akabinde, bal tüketenler ortasında ‘deli bal’ tartışma konusu oldu.
Artan bal tüketimine karşı uzmanlar, arıların ‘orman gülü’ bitkisi nektarından ürettikleri ‘deli bal’ın ölçüsüz tüketiminin zehirlenmelere hatta mevte neden olabileceğine dikkat çekerek, ‘deli bal’ın günde en fazla 1 çay kaşığı ölçüsünde tüketilmesini, daha fazlasından da kaçınılmasını öneriyor. Yörede özel ve sonlu sayıda üretilen ‘deli bal’, kilosu 180 ila 250 liradan alıcı buluyor
‘TÜM BALLAR ‘DELİ BAL’ DEĞİLDİR’
‘Deli bal’ ile ilgili deneysel ve birçok klinik çalışmaları bulunan Yasal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekimi Prof. Dr. Süleyman Türedi, kendine mahsus bir balın kullanımının milattan evvel 400’lü yıllara dayandığını söyledi.
Prof. Dr. Türedi, “Karadeniz Bölgesi hem ülkemiz için hem dünya için çok kıymetli bir bal üretim merkezi. Çok kaliteli ballar var; başta Anzer olmak üzere, bal, bölgemizde çok kıymetli bir eser. Üstüne basarak söylememiz lazım ki Doğu Karadeniz’de yahut Karadeniz Bölgesi’nde üretilen bütün ballar zehirli değil ve bütün ballar ‘Deli bal’ değildir. ‘Deli bal’ dediğimiz bal özellikli bir bal; kendine has bir bal, içinde bulundurmuş olduğu birtakım kimyasal bileşiklerden ötürü çeşitli bitki özlerinden elde edilen kimyasal birtakım bileşiklerden ötürü bu ismi almış” dedi.
‘MİKTARINA NAZARAN ÖLDÜRÜCÜ OLABİLİYOR’
‘Deli bal’ın ölçüsüz kullanımının insanların vefatına kadar yol açabilen zehirlenmelere yol açabildiğine dikkat çeken Prof. Dr. Türedi, “Bu çiçeklerden elde edilen ballar, grayanotoksin içerdikleri için bunlar ‘deli bal’ olarak isimlendiriliyor. Karadeniz Bölgesi’nde her bal grayanotoksin ölçüsüne nazaran değişir. Münasebetiyle her bal ‘deli bal’ olarak isimlendirilmez. Çok düşük ölçüde olduğunda hakikaten olumlu tesirler de görülebilir ancak yüksek ölçülerde olduğunda, ki; o vakit hayatı tehdit edecek kadar kasvete yol açabilir. Karadeniz Bölgesi’ndeki ballar genel olarak en kaliteli ballarsa da ‘Deli bal’ konusunda dikkatli olunması lazım. Zira hayatı tehdit eden, insanların vefatına kadar yol açabilen zehirlenmelere yol açabiliyor. Fazla tüketilmesi durumunda, bilhassa kalpte yavaşlama ve tansiyonda düşmeye yol açıyor. Alınan ölçüye nazaran değişkenlik göstermekle bir arada, kalbin durması, insanın hayatını kaybetmesine kadar götürebiliyor. Erken periyotta tedavi edilirse nispeten kolay sayılabilir fakat bazen ilaç tedavisine cevap vermeyen işte kalbe pil takmaya kadar gidebilecek daha komplike tedavilere gerek gösterebiliyor” diye konuştu.
‘HER ŞEYİN FAZLASI ZEHİRDİR’
‘Deli bal’ tüketiminde dikkatli olunmasını gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Türedi, “Yerel halk ‘deli bal’ı biliyor, tanıyor. Daha koyu daha bu türlü acımsı tatlı, boğazı yakan, kestane balı kıvamında formu var. Arıcılar satarken ‘deli bal’ halinde satarlar. Piyasada bulma ihtimaliniz var. Kullanıcılar da bunu bilir; yani olağan bir bal üzere bu türlü ekmeğin üzerine sürüp kaşık kaşık günlük tüketilebilecek falan bir şey değil. Günlük bir çay kaşığı bile alınması beşerde bu hayatı tehlikelerinin oluşmasına yol açabilir. Alternatif tıpta kullanıyor, bağışıklığı artırma tarafında, cinsel güç artırıcı olarak kullanılabiliyor, ağrı kesici tansiyon düşürücü falan birçok bu türlü farklı kullanım alanları kelam konusu. Ancak aslında her şeyin fazlası bir zehir. Olağan ki önlemli olunması gerekir” halinde konuştu
‘BİR NEVİ İLAÇ, BİR NEVİ ZEHİR’
‘Deli bal’ tüketilmesinde riskler bulunduğuna da işaret eden Prof. Dr. Türedi, “Elbette ki birtakım olumlu tesirlerini gördükleri için tüketiliyor. Bu balın satışına yönelik kısıtlamaların getirdiği olumlu sonuçlar oldu. Mevzuyla ilgili arkadaşlarımızla deneysel çalışmalar yaptık. Muhakkak dozlarda bunların olumlu, sahiden tesirlerinin olduğu da görüldü. Bu bal, bir nevi ilaç, bir nevi zehir. Burada istikrar ve ölçü değerli. İlaç olarak kullanırken birebir vakitte büyük bir riski de göz önüne almış oluyoruz. En değerli tavsiye şu: ‘deli bal’ olmasına gerek yok, bölgedeki kullanıma uygun üretilen tüm ballar aslında uygun kullanıldığında bir şifa. Kanser hastalığı tedavisinde olumlu tesirleri olduğu tarafta net bilgiler var. ‘Deli bal’ tüketilmesinde riskler var bence bundan kaçınmakta yarar var” sözlerinde bulundu.
‘AYAĞA KALKAMADIM, YERE YIĞILDIM’
Kentte, ‘deli bal’ olarak bilinen baldan fazla tüketmesi sonucu rahatsızlanıp tedaviye alındığı hastanede sıhhatine kavuşan Alaattin Demirci (60), o anları anlattı.
‘Deli bal’ı yerken ölçüyü kaçırdığını itiraf edip, herkese 1 çay kaşığı ölçüsü teklifinde bulunan Demirci, “Kendimi büsbütün kaybettim. Biz tattık demeyelim, çorba üzere yedik. 1 saat içinde tesirini gösterdi. Ayağa kalmak istedim, kalkamadım, yere yığıldım. Sonrasını hatırlamıyorum. Daha evvel de başıma geldi. Dikkat edip, ölçüyü kaçırmamak gerekiyor. Çok yararları var. Çok tüketince hastanelik oluyoruz. Kahvaltıda üzere yememek lazım. Bal ‘deli’ ancak ‘akıllı’ tüketmek gerekir” dedi.
‘BU BAL, KAHVALTILIK BAL DEĞİLDİR’
Bölgede arıcılık yapan Osman Çakır ise şifa kaynağı olarak nitelendirdiği ‘deli bal’ın şuurlu tüketilmesi gerektiğini söyleyerek, “Müşterilerim geldiğinde bu baldan tatmamışsa, kendilerine ihtarlarda bulunuyoruz. Şayet tansiyon hastası değilse en fazla 1 tatlı kaşığı olarak tüketilmesi istikametinde uyarıyoruz. Çok fazla tüketildiğinde bu nabız ve tansiyon düşüklüğüne neden olup, inanları hastanelik edebilir. Soğuk algınlığı başta olmak üzere pek çok hastalığa şifa kaynağıdır. Bu bal, kahvaltılık bir bal değildir, bu şifa içindir. Cüzi kullanımda yarar sağlar. Fazlası da ziyana dönüşebilir” diye konuştu.
MECNUN BAL NEDİR?
Meczup bal, arıların beyaz ormangülü ve Kafkas ormangülü çiçeklerinden elde ettiği, halk ortasında ‘bal tutması’ denilen olaya (deli bal zehirlemesi) sebep olan arı eseri. Halk ortasında ‘tutan bal’ da denilir.
Ormangülleri çeşitleri, Türkiye’de Karadeniz ikliminin görüldüğü deniz düzeyinde 3 bin metre yüksekliğe kadar olan bölgelerde yetişir. Deniz düzeyinde mayıs ayında açan çiçekler yüksek alanlarda yaz müddetince açıktır.
Kolu, yaprakları, çiçekleri de zehirli olan bitkiye halk ortasında kuzu katili, dana katili de denilmektedir. Meczup balı alışkın olmayan bireylerin az ölçüde tüketmeleri bile sıhhat meseleleri oluşmasına neden olmaktadır. Avrupa’da tabip nezaretinde tansiyon düşürücü olarak kullanılmaktadır.
MECNUN BAL ZEHİRLENMESİNİN BELİRTİLERİ
Acı balın içinde yer alan grayanotoksin hususu zehirlenmeye neden olmaktadır.
Belirtileri şunlardır; kalp ritmi bozukluğu, boğazda yanma, deride ve beğenilen kızarma, bulantı, kusma, ağız ve burunda kaşınma, tükürükte artış, bulanık görme yahut süreksiz körlük, baş ağrısı ve dönmesi, ishal, tansiyon düşüklüğü, şuur kaybı.
Bir kaşık bal tüketilmesiyle çoklukla 1- 1,5 saat içinde tesirleri görülmeye başlanır.
Cumhuriyet
