• 2017 Referandumu’ndan sonra güvenlik ortamı sağlandı. Suikastlar, peşmergenin saklı tutuklamaları kalmadı. Erbil, Süleymaniye’nin Kerkük’ü denetimi sona erdi.
• “Kerkük’e girmeyeceğiz, etrafta olacağız” diyorlar. Biz Kerkük’ün idari sonları içinde merkezi hükümet dışında kimseyi istemiyoruz. Biz kan dökülsün istemiyoruz.
• Ben cephe lideri (ITC) olduktan iki yıl sonra değiştirilmem kelam konusu oldu. Ben başarısız olmadım. 2012’de bir bakan iki bakan vekili aldım…Anlamadım bu nedir.

Türkmen kenti olarak bilinen Kerkük, Irak merkezi idaresi ile Kuzey Irak Bölgesel Kürt İdaresi ortasında IŞİD gerekçesiyle kurulan “Ortak Uyum Odası” nedeniyle huzursuz. Peşmerge, kelam konusu mutabakat yüzünden Kerkük’e yakın yerlere konuşlandı. Barzani’nin 2017’de yaptığı başarısız bağımsızlık referandumunun akabinde kenti terk etmek zorunda kalan peşmergenin Kerkük’e tekrar dönme tehlikesi gerginliği artırıyor. Türkiye’de gündeme getirilmeyen mevzuyu, Kerkük’ün dünü ve bugününü, Irak’taki seçimlerden kısa mühlet evvel Irak Türkmen Cephesi liderliğini bırakmak zorunda kalan Kerkük milletvekili Erşat Salihi ile konuştuk.

– Irak’taki Türklere neden Türkmen deniyor? Türk Türkmen ayrımı nedir?

Bizler Irak ve Suriye Türkleri olarak Osmanlı’dan evvel de bu topraklardaydık. Hâlâ buradayız ve kalmaya devam edeceğiz. Türk sözü tüm devirlerde kullanılmıştır. Türkmen sözünü yabancı bir söz olarak ortamıza soktular. Krallık devrinde 1924’te Kerkük’te, Kerküklülerle Ermeniler ve İngiliz ordusu ortasında bir tatsızlık yaşanıyor. O vakit İngiliz uçakları sukûnet için Arapça ve Türkçe iki lisanlı bildiri dağıtıyor. Hatta metinde Türk sözünü kullanıyorlar. Türk sözü bizim varlığımızdır. Ondan sonra Türkmen yöreleri, aşiretleri olabilir ancak önünde sonunda biz Türk kimliğini taşıyanlarız. Adresler ne olursa olsun, Avşar, Türkmen, Özbek hepimiz Türküz. Lakin yabancılar her vakit bizi ayırmaya çalıştılar. Ben terimlerimde Irak Türkü halinde kullanırım lakin anayasa yazıldığı vakit Türkmen demek gerekiyor. Zira Türk dendiği vakit güya Türkiye kastediliyor. O vakit yanlış anlaşılmalar oluyor.

– Kerkük’teki demografik yapıyı anlatır mısınız, dünden bugüne ne değişti?

Kerkük’teki değişim yeni değil. Değişim, Osmanlı bölgeden çıktıktan sonra İngiliz hâkimiyetiyle başladı. Türkmen toprakları öteki aşiretlere verildi. Türkmenlerin birden fazla oraları terk edip ya Irak’ın güneyine ya Türkiye’ye gitti. Türkmen varlığı Irak’ın güvenliğinin ve toprak bütünlüğünün odak noktasıdır. Türkmen coğrafyasında ihtilaf olursa Irak’ın toprak bütünlüğünde de olur. Kerkük’te Saddam periyodunda Araplaştırma siyaseti vardı. 2003’ten sonra da Kürtleştirme siyaseti oldu. Kürt partileri daha organize formda çalıştı. ABD’nin de dayanağıyla zirai toprakları aldılar. Bu, referandumun olduğu 2017’ye kadar yani biz peşmergeyi Kerkük’ten çıkarana kadar sürdü. Kerkük’te nüfus, 2003 öncesi nüfus 850 bin civarındaydı. Şu an 1 milyon 700 bin.

GÜVENLİĞİ POLİS SAĞLIYOR

– 2017’deki başarısız bağımsızlık referandumu Türkmenleri nasıl etkiledi?

Referandumdan sonra güvenlik ortamı sağlandı. Suikastlar, peşmergenin zımnî tutuklamaları kalmadı. Erbil, Süleymaniye’nin Kerkük’ü denetim etmesi sona erdi. Herkes iyi bir ortamda yaşamaya başladı. 2017 öncesinde patlamalar, suikastlar, cinayetler vardı. Türkmenlerden seçim dairesi liderimiz, cephenin yürütme konseyi üyesi, tıpkı vakitte benimle birlikte mahpus yatan arkadaşım öldürüldü. Cephenin ofis müdürü öldürüldü. Meskenim üç defa patlatıldı, yoluma mayın döşendi. Lider yardımcım öldürüldü. Yürütme heyeti üyem öldürüldü. Yani daima Irak Türkmen Cephesi maksat alındı. Bunun gerisinde saklı taraflar vardır. Bunun üzerinde herkes durmalı.

– Güvenliği şu an kim sağlıyor?

Şu an güvenliği Türkmenlerden, Araplardan ve Kürtlerden oluşan Kerkük polisi sağlıyor. Bağdat’taki idareye bağlılar. Bunun yanında Irak ordusu var. Irak ordusu da merkezi hükümete bağlı. İçinde Arap da Kürt de Türkmen de var. Biz ona da razıyız.

– Peşmergenin Kerkük’e girişi için 25 Kasım dillendiriliyor. Tüzel münasebeti nedir? Süreç nasıl gelişti?

Türel münasebeti yok. Zira Irak anayasasına nazaran, peşmerge Kuzey Irak Bölgesi’nin koruyucusudur. Fakat seçimler sonrası bir taviz içine girildi. Merkezi hükümetin taviz vermemesi lazımdı. Kimi bölgelerde DAEŞ (IŞİD) var ancak orada ne Irak ordusu ne peşmerge bulunuyor. O yüzden inandırıcı bir münasebet değil. “DAEŞ geldi, peşmerge onu öldürdü, o peşmergeyi öldürdü” üzere dedikoduları duyduk. Evvel bunları yaptılar ki ellerinde bir sebep olsun: “Orada güvenlik kasveti var, orayı ortaklaşa koruyalım.” Maalesef Bağdat idaresi ve Erbil kapalı bir biçimde anlaştı. 25 Kasım deniyor lakin o denli değil. Neden? Zira aslında peşmerge Kerkük’ün etrafında fakat ittifak resmiyet aldı. Bağdat ile Erbil anlaşmış ortak operasyon merkezleri kurmak için. Bu merkezlerin içinde Bağdat ve peşmerge subayları birlikte. Bizim buna yansımız, reddimiz var. Türkiye’den döndükten sonra başbakan ile görüşeceğim.

– Peşmergenin Kerkük’ün merkezine girme mümkünlüğü var mı?

“Girmeyeğiz etrafta olacağız” diyorlar. Biz hiçbir halde Kerkük’ün idari sonları içinde merkezi hükümet haricinde kimseyi istemiyoruz. Hükümetin bu mevzuda taviz vermemesi lazım.

– Bağdat taviz verirse, Kerkük’e girilirse direniş olur mu?

Kent merkezine girerse makus olur, çatışma olur.

– Kerkük polisi ile mi?

Türkmenlerin de gücü var. Türkmen Kerkük Savunma Gücü var. Biz kan dökülsün istemiyoruz. Kimseyle hengameye girmek istemiyoruz. Siyasi iradeler daha barışçıl yolları denemeli. Kerkük’e tekrar bir emrivaki siyasetinin Erbil tarafından yapılması büyük bir yanlış. Bunu Erbil’in, Süleymaniye’nin bilmesi lazım.

– Bağdat ile Erbil ortasındaki mutabakatla 2017’nin intikamı mı alınıyor?

Olabilir. Biz kapıdan çıktık lakin pencereden dönüyoruz, olabilir.

– Türkiye’de bu mevzu gündeme gelmiyor, bunu nasıl okuyorsunuz?

Resmi temaslarda bu işler paylaşılıyor. Fakat basına intikal etmemesi siyasi bir sıkıntı. Tahminen de Irak makamlarıyla ve Kürt yönetimiyle görüşülüyor bu konuda ve onlara bildiriler da gönderiliyor. Ekseriyetle beşerler panik yaratmak istemiyorlar. Biz de yaratmak istemiyoruz, yalnızca gerçekleri konuşuyoruz. Türkiye’nin de hali bu hususta müspettir.

– Politikler 2017 referandumunda konuşuyor, basın da yazıyordu. Fakat Türkiye’de birçok insan şu an Kerkük’te bu türlü bir tansiyon olduğundan habersiz. Fark nedir?

Bu işin öncülüğünü yapanın Irak hükümeti olması lazım, Irak hükümeti buna müsaade vermemeli. Türkiye telkinde bulunur. Görüşmelerinde söyler. Lakin peşmergenin kendisine bir çekidüzen vermesi, Kerkük problemini bu üzere pazarlıklardan uzak tutması gerek. Aksi takdirde uzun vadede çok ziyanlı çıkar.

– Türkiye ne yapabilir bir davetiniz var mı?

Türkiye, merkezi Irak hükümetine telkinde bulunabilir. Kuzey Irak yönetimine “Bu atılan adımlar yanlış” denebilir. Bizim güvenlik ittifakımız var. O da Kerkük için Kerküklülerden bir ordu teşkil edilmesi tarafında. O ordu Türkmen, Arap ve Kürtlerden oluşsun. Başındaki kumandan Bağdat’a bağlı olsun. İdari hudutları bu ordu korusun. Bu tezi herkesin sunmasında fayda var, bu barış getirir. Yalnızca Türkiye değil, Türk dünyası da biraz dikkat etsin. Orada Irak ve Suriye Türkleri var. Onlardan maddi değil, manevi dayanak istiyoruz. Bir sefer olsun Irak, Suriye Türklerini lisanlarına alsınlar Türkiye üzere.

– Makûs senaryo gerçekleşirse Türkiye için ne üzere bir risk var?

Tehlike yalnızca Türkiye için değil, hem İran hem Irak hem Türkiye hem Suriye için. Bu ülkeler bir mutabakata varmalı. İran uzak durursa gelecekte PJAK başına büyük bela olur. Suriye’nin aşikâr yerleri bugün YPG PKK’nin elinde. Türkiye coğrafyasını PKK’den temizledi ancak PKK Türkiye’den çıkıp Irak’a geldi. Bu ülkelerin “terör örgütlerini kimse coğrafyasında barındırmasın” üzere askeri bir muahede yapmaları lazım. Tehlike bir tek Türkiye’yi değil herkesi bekliyor.

– CHP Irak ve Suriye tezkeresinde “hayır” dedi, nasıl değerlendiriyorsunuz?

İsterdik ki Türkiye’de herkes birebir adımı atsın. Tehditler karşısında tek adım atılmalıdır. Muhalefetten de iktidardan da bunu isteriz.

‘DEĞİŞİM VAKTİ DEĞİLDİ’

– Irak’taki seçimlerin çabucak öncesinde Irak Türkmen Cephesi liderliğinden çekildiniz, Ankara’nın tesiri oldu mu?

Ben 12 yıldır Irak Türkmen Cephesi Başkanlığı’nı yapıyorum. Ondan evvel Suriye ve Lübnan temsilciliği, ondan evvel Kerkük’te Irak Türkmen Cephesi’nin vilayet başkanlığını, ondan da evvel bölge başkanlığını yaptım. Yani bölge başkanlığından cephenin doruğuna kadar tüm vazifelerde bulundum. Şükürler olsun, nerede olursam olayım zafer kazandım. O zaferler halkın etrafımızda toparlanmasıyla gerçekleşti. Sandalye sayımız 2010 seçimlerinde iki, 2014’te iki idi, fakat 2018’de üçe yükselttik. Benim planım bu defa dörde beşe çıkarmaktı ancak planım gereğince kabul edilmedi.

– Pekala, liderliği bırakmanız?

Ben tekraren söyledim, 12 yıldan sonra bir değişim yapalım fakat seçim sonrası. İdaremiz, aksakallı ağabeylerimiz bizden “Değişimi artık yapalım” diye talepte bulundular. Ben de onları kırmadım fakat dedim ki bu yanlış. Değişimin vakti değil. Vakti geldiğinde ben de değişim isterim. Lakin Ankara’da İstanbul’da olan Kerküklü Türkmen büyüklerimiz, ağabeylerimiz var. “Daha gençlere yer verelim” üzere bir karar almış oldular. Biz de o karara hürmet gösterdik. Onlar bu değişimi yaptılar. Temenni ederim ki başarılı olsunlar. Her vakit onlara dayanağım sürecek.

‘DESTEK VERİRİM’

– Irak Türkmen Cephesi’nin yeni lideri Hasan Turan’ın İhvancı olduğu konuşuluyor. Eski başbakan Ahmet Davutoğlu devrinde de sizin alınmak istendiğiniz lakin başarılamadığı savları var. Turan bu münasebetle mi lider oldu?

O noktaya girmek istemem. Açık söylüyorum. Ben cephe lideri olduktan iki yıl sonra benim değiştirilmem kelam konusu oldu. Davutoğlu devrinde de oldu. Davutoğlu ile de birkaç kez görüştüm. Şu an ben anlamadım! Başarısız olmadım. 2012’de bir bakan aldım, seçim komiserlerinden bakan vekili aldım, insan hakları komiserlerinden bir bakan vekili aldım. Eğitim Bakanlığı’ndan Türkmenler için genel müdürlüğü kazandırdım. Lakin buna karşın “Siz terk edin diğerine verin.” Anlamadım bu nedir! 2012’den beri peşimde bu türlü bir şey var. Lakin direndim. Nedenini hiçbir vakit anlamadım keşke anlamış olsaydım. Gelen arkadaş da benim cephe lider yardımcımdır. Ona muvaffakiyetler dilerim, her türlü takviyesi de kendisine veririm.

Cumhuriyet