Bunlardan Genelkurmay Lideri Franz Halder, 1942 sonlarında Hitler’e, “Kafkasya’ya yaptığınız harekâtı oradan 1500 kilometre aralıktaki bu karargâhtan yönetim etmeye çalışıyorsunuz”, deyince vazifeden alınmıştı.

Yerine gelen Kurt Zeitzler da Alman Ordusu’nun Volga kıyısındaki Stalingrad’da kuşatmaya alınmakta olduğunu Hitler’e bildirmiş ve “Führerim, hazır Ruslar kuşatmayı tamamlamamışken askerlerimizi çekelim” deyince Hitler, “Bir Alman askeri ayağını nereye basarsa orada kalır” diyerek en nitelikli 300 bin Alman askerinin Sovyet kuşatmasına girmesine neden olmuştu. Vinnitsa’daki karargâhta aldığı “akıl dolu” kararlar sonrasında Hitler, “Führerim, Napolyon gibisiniz” diyen yağcı kumandanlarıyla baş başa kalacaktı. Almanlar’ın çekilirken imha ettikleri karargâhın kalıntıları bugün hâlâ duruyor.

Kendi hayatını yaşamaya çalışan bu kentte ben de gündemi takip etme gayretindeyim. Kaldığım mülteci yurdundaki odama dün akşam da bir öteki mülteci geldi. Harkovluymuş ve emekli itfaiyeciymiş (Ranzaya tırmanışındaki çeviklikten muhakkak zaten). Huzurlu bir emeklilik yaşacağını zannederken kendisini savaşın rotasında bulmuş. Babasının konutunun yakınlarına top mermisi fikir ailesi çarçabuk yollara düşmüş. Eşini, anne ve babasını Ukrayna’nın batısına götürüp Almanya’ya yolcu etmiş ve artık Harkov’a savaşmaya dönüyormuş. Ondan bir gün evvel Harkov’dan gelen Sergey’le kentteki durumu tartışıyorlar. Sergey ise teknisyen ve bütün işleri alt üst olmuş.

Burada birkaç gün daha kaldıktan sonra nereye gideceğine karar vermeye çalışıyor. İhtiyat sınıfından olduğundan yurtdışına çıkması yasak. Savaş koşullarında nerede ekmek bulacağını düşünüyor. “Tam üç haftadır savaştayız. Bu üç haftada neler yapılırdı, bense üç haftadır oradan oraya savruluyorum” diye sıkıntı yanıyor. Savaş bitse bile bu darmadağın olmuş hayatlar nasıl düzelecek, bu başka bir problem.

Cumhuriyet