Öldürülmek üzere Auschwitz – Birkenau kampına gönderilirken, vagonun kapı aralığından dışarıda yürüyen bir köpeğe bakarken görüntülenen 9 yaşındaki başörtülü kız, 2. Dünya Savaşı’nda faşist Nazi rejiminin gerçekleştirdiği soykırımın, en değerli simgelerinden biri oldu.
O kız çocuğu, 16 Mayıs 1944 tarihinde Hollanda’da tutuklanan 244 Roman’dan biriydi.
Ülkenin güneyinde bulunan Limburg eyaletindeki Butchen köyünde doğan Settella Steinbach, Eindhoven’de tutuklandıktan sonra, Hollanda’daki Westerbork kampına götürüldü.
Orada bitlenmemesi için Settela’nın saçları traş edildi. 19 Mayıs 1944’te Westerbork’tan trenle Auschwitz – Birkenau’ya gönderilirken Yahudi mahkum Rudolf Breslauer tarafından çekilen ve soykırım ikonuna dönüşen fotoğraftaki başörtüsünün nedeni buydu.
Bundan tam 76 yıl evvel bugün, 2 Mayıs 1944’te, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden getirilen binlerce Roman ve Sinti, Auschwitz’te dünyanın en kanlı soykırımlarından birine maksat oldular.
Kampta Macaristan’dan sürülen Musevilere yer açmak isteyen Naziler, 2 Mayıs 1944 günü, ortalarında 9 yaşındaki Settela’nın da olduğu 4 bin 300 Roman be Sinti’yi gaz odalarına gönderdiler.
Babası dışında, Settela’nın tüm ailesi orada öldürüldü.
Fakat Settela’nın Amsterdam’da yaşayan 22 akrabası, “insaflı” bir polis memurunun gayretleri sonucu, son anda Westerbork kampına giden trene binmekten kurtuldu.
Hollanda’da, 2. Dünya Savaşı öncesi yaklaşık 4 bin 500 Roman ve Sinti yaşıyordu. İşgalci Nazi güçlerinin 16 Mayıs 1944’te bütün Sinti ve Romanlar’ın tutuklanması daveti üzerine, Hollanda’nın çeşitli bölgelerinde 578 kişi gözaltına alındı.
Bunlardan bir kısmı, öteki ülke pasaportu taşıdıkları gerekçesiyle hür bırakıldı.
244 Roman ve Sinti, Nazilere teslim edildi.
Amsterdam’da restoranlarda müzik yaparak ve pazarcılık yaparak geçimini sağlayan 40 kadar Roman ve Sinti yaşıyordu.
Bunlardan, Settela’nın büyük amcası ve büyükannesinin de ortalarında bulunduğu 22 kişi tutuklandı.
Steinbach ve Rosenberg ailelerine mensup 22 Roman ve Sinti, Nazilerin denetimindeki Amsterdam merkez karakoluna götürüldü.
20 Mayıs’ta kalkacak trenle Westerbork’a oradan da Auschwitz’e götürülmeyi bekleyen Roman ve Sinti ailelerin yardımına Amsterdamlı polis memuru Jaap Knol yetişti.
Amsterdam’daki tutuklamaları araştıran tarihçi Angelique van der Pol’un, AT5 kanalına yaptığı açıklamaya nazaran Jaap Knol, 1919-1920 döneminde Ajax A ekibinde oynamış ve 1928 Olimpiyatları’nda cirit atma kısmında Hollanda’yı temsil etmiş bir atletti.
Ortalarında 9 aylık bebeklerin de bulunduğu 22 Sinti ve Roman’nın mevte gönderilmesine gönlü razı olmayan polis memuru Jaap Knol, trene binmeden az bir müddet evvel, bu insanların Amsterdam gece hayatı için vazgeçilmez bireyler olduğunu söyledi.
Zira o devirde Rembrandtplein (Rembrandt Meydanı) etrafındaki restoran ve cümbüş yerlerinde Roman müzikleri çok revaçtaydı.
İşgalci Nazi yöneticiler de, bu restoranların devamlı müşterileri ortasındaydı.
Jaap Knol’un ısrarı üzerine, Nazi kumandan, Sinti ve Romanlar’dan müzisyen olduklarını kanıtlamalarını istedi.
Vefatla hayat ortasındaki ince çizgide, beklemedikleri bir teklifle karşılaşan Sinti ve Romanlar, bir anda karakolu konser salonuna çevirdi.
Karakoldaki cümbüş nedeniyle, Amsterdam’dan 20 Mayıs 1944 günü sabah 08:30’da kalkan tren, 22 kişilik Roman ve Sinti kümesini almadan gitti.
Bir daha tren kalkmayacağını bilen polis memuru Jaap Knol, 22 kişilik kümesi, dışarıda inançta olmayacakları gerekçesiyle, bir mühlet daha karakolda taammüden gözaltında tuttu.
Ortalık sakinleşince Knol onlara, “Bıyık ve favorilerinizi tıraş edin, saçlarınızı sarıya boyayın ve artık hiçbir şey konuşmayın” diyerek hür bıraktı.
Böylelikle, Amsterdam’da gözaltına alınan 22 Roman ve Sinti, tarihin en acımasız soykırımdan sağ çıkmayı başardı.
Fakat geriye kalan yaklaşık 500 bin Roman ve Sinti, bu kadar şanslı değildi. Nazilerin “ırksal doktrini” kapsamında, “saldırgan, anti toplumsal ve saldırgan davranışlara genetik yatkınlığı bulunduğu” gerekçesiyle, 16 Aralık 1942’de Roman ve Sintiler’in toplama kamplarına gönderilmesi kararlaştırıldı.
Roman ve Sinti çocukları Auschwitz kampında, Nazilerin en berbat şöhretli isimlerinden biri olan Dr. Josef Mengele tarafından kobay olarak kullanıldı. Kamplarda, sol kollarına “Z” ve anti toplumsallığı simgeleyen siyah bir üçgen çizildi.
Alman makamlarına nazaran, 2. Dünya Savaşı boyunca Avrupa’da yaklaşık 500 bin Roman ve Sinti can verdi.
1944’te her yaş ve cinsiyetten 4 bin 300 Roman ve Sinti’nin Auschwitz’de gaz odasına gönderildiği 2 Ağustos günü, 2015’te Avrupa Parlamentosu tarafından Roman ve Sinti Soykırımını Anma Günü olarak kabul edildi.
Cumhuriyet
