“Baş düşman” ABD’ye kuş uçuşu uzaklıkta bir ülke Küba. Ancak hiç bir vakit bunu mazeret ederek toplumun kalkınmasını ikinci plana atmadı. 1990’ların başında savunma harcamalarını yüzde 86 oranında kısıtladı. Tasarruf tedbirleri çerçevesinde on beş bakanlığı lağvetti. Ancak sıhhat ile toplumsal hizmetler konusunda rastgele bir tasarrufa gitmedi. Alt yapı sıkıntıları vardı elbette lakin tüm okullar, hastaneler daima açık kaldı. Refah uygulamaları ile sıhhat harcamalarının GSYİH içindeki hissesi 1990’dan 1994’e sırasıyla yüzde 29, yüzde 13 arttı. 1990’ların ortalarında 15 bin yeni tıp uzmanı me-zun oldu. Her 202 bireye bir hekim düşüyor duruma geldi. Ekonomik sorunlara karşın çocuk vefat oranları süratle düştü.
Tüm bunları yıllardır süren ABD ambargosuna karşın (aslında abluka demek daha doğru) başarabildiler. Dahası geldi. Fosil yakıt yani petrol gücüne ulaşma bahtı yoktu ülkenin. Alternatif kalkınma stratejileri uyguladı Küba. Yenilenebilir güce büyük yatırımlar yaptı. Fidel Castro 2006’da istifa ettikten sonra, kardeşi Raúl Castro başkanlığını devraldı. Besin ithalatına bağımlılık, düşük fiyatlar, düşük verimlilik üzere meseleleri çözmek için tasarlanmış yapısal ıslahatları uygulamaya koydu. Hükümetin bu tedbirleri tek taraflı bir formda zorlamak yerine, Küba toplumunun tüm kes-imlerini dahil etmeye çalışan bir dizi forum düzenledi, tartışma başlattı. Hangi ıslahatların gerekli yahut dilek edilir olduğunu, halkla bir arada kararlaştırdı Küba hükümeti. Evet Küba demokrasisinde eksiklikler var. Kapitalist demokrasilerde(!) olan fiyatlı sıhhat sistemi yok, fiyatlı eğitim yok, vefatına kar gayeli rekabet yok, nihayet evsizlik yok.
ABLUKAYI KONUŞMADAN OLMAZ
ABD’ nin Küba’ya uyguladığı ambargo, Birleşmiş Milletler Genel Konseyi’ne üye devletlerin ezici bir çoğunluğu tarafından kabul edilmiyor. Lakin, Birleşmiş Milletler’in tekrarlanmış buyruklarına, bilhassa de 7 Kasım 2001 tarihli 56/9 sayılı kararına karşın, ABD hükümetince sürdürülüyor. 1962’den beri süren ABD ambargosu, Ekim 1992’de Küba iktisadının gelişimini sınırlamayı amaçlayan Küba Demokrasi Yasası ile (“Torricelli Yasası”diye de bilinir) daha da güçlendirildi. ABD’nin bu insafsız ambargosu Küba’ya karşı “uluslararası” yaptırımları sertleştirmeyi amaçlayan Mart 1996 tarihli Küba Özgürlük ve Demokrasi Dayanışma Yasası (“Helms Burton Yasası”) tarafından sistemleştirildi. Am-bargo çerçevesinde direkt Küba’nın iç işlerine karışmak manasına gelen uygulamaları da var ABD’nin. Küba’da ihtilalle birlikte yapılan kamulaştırmalardan ziyan gördüğünü sav eden ABD vatandaşları ABD mahkemeleri aracılığıyla Küba’ya yazminat davası açma hakkına sahipler.
Birleşmiş Milletler 2003 yılında Küba’ya yönelik “haksız” ABD ticari ambargosunun ülke ekonomis-ine yaklaşık altmış yılda 130 milyar dolara mal olduğunu açıklamıştı. Birebir BM 1992’den bu yana her yıl ezici bir takviyeyle ambargoya son verilmesi davetinde bulunan bağlayıcı olmayan bir kararı kabul etti. Kısa bir müddet evvel BM’de yapılan bir oylamada “hayır” diyen ABD ile İsrail dışında, çekimser kalan Ukrayna, Kolombiya Brezilya hariç, tam 184 ülke Küba’ya ambargoların kaldırılması teklifine “evet” oyu verdi.
ÇOK YIL NASIL AYAKTA KALDI?
Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra Küba’da da “sistemin” ortadan kalkacağanı sananları yanılttı Küba. Evet, şu doğrudur, Sovyetler Birliği Küba iktisadının yaşamasını sağlamıştır. Sovyetler’in yıkılmasıyla ortadan kalkan, sosyalist ülkelerarası dayanışma örgütü Ekonomik Yardım Kurulu (COMECON) Küba iktisadının otuz yılı aşkın bir müddettir ayakta kalmasına yardımcı olmuş bir yapıydı. Bakın Sovyetler sonrası ne oldu Küba’da? GSYİH üç yıl içinde yüzde 35 düştü. Ziraî üretimi yüzde 47, inşaat yüzde 74, ülkenin üretim kapasitesi yüzde 90 oranında düştü. Yurtdışından yakıt da satın alamayınca sanayi zora girdi. İthalatının olmaması Küba’nın sanayisini felç etti. Uzun süren elektrik kesintileri yaşandı, besin kuyrukları günlük hayatın gerçeği oldu. Halbuki Küba 80’lerde bolluk, istikrar ülkesi idi. Sosyalist ülkeler ortası dayanışma sayesinde Küba’nın 1981’den 1984’e kadar büyüme suratı yüzde 7,3’tü. 1986’da Fidel Castro, Mikhail Gorbaçov’un SSCB’deki pe-restroyka/glasnost siyasetine karşı çıktı. Liberalleştirmeye yüz vermedi. Ülkede iktisat üzerinde-ki denetimi yine, daha güçlü biçimde merkezileştirdi, Küba’nın merkezi planlama sisteminde re-form yaptı. Bu tedbirleri aldığı için Sovyetler yıkılmasına karşın Küba ayakta kalabildi. Örneğin devlet ziraî üretimi yine merkezileştirdiği için, 1991-1995’de besin sorunu yaşamadı ülke.
ABD’NİN KEDERİ DİĞER
ABD, Küba’ya yönelik ekonomik yaptırımları, sözümona ülkede “demokratik reform”u teşvik etmek için bir baskı ögesi olarak kullanıyor. Şu bir gerçek; en iflah olmaz Küba düşmanları da bu ayak-lanmaların siyasi karakterinin ne olduğunu açılayamıyor. Zira “ayaklanan” herkes ABD’nin inan-mamızı istediği üzere, Küba’nın da sisteminin de düşmanı olmayabilir. Bu nedenle Küba Devlet Lideri Miguel Diaz-Canel’in “gösterilere katılanların birçok iyi niyetli” diyor.
BİTTİ
Cumhuriyet
