Ayasofya’nın ibadete açılmasıyla başlayan tartışmalar Türkiye’nin ağır gündeminde gerilemiş olsa da milletlerarası tesiri şimdi tam ortaya çıkmış değil.
Prof. Dr. Deniz Ülke Arıboğan, Ayasofya’nın cami olarak açılmasının bir ibadethane gereksiniminden kaynaklanmadığına dikkat çekerek “Ege ve Akdeniz’de Yunanistan ile gerilmekte olan ilgileri de topluca ele alırsak önümüzdeki periyotta oradaki milliyetçiliğin yükselmesi ve AB -Türkiye bağlantılarına yansıması mümkün” dedi.
Prof. Deniz Ülke Arıboğan’ın editörlüğünde siyasal ve toplumsal bilimler alanında akademik çalışmalarını sürdüren bilim insanları ve konuk öğretim üyelerinin katkılarıyla hazırlanan 12 farklı makalenin bulunduğu “Travmaların Gölgesinde” isimli kitap İnkılap Kitabevi’nden çıktı.
Ayasofya’nın da ele alındığı kitapta, Prof. Arıboğan, Ayasofya’nın ibadete açılarak mescide çevrilmesinin mümkün tesirlerini kıymetlendirdi. Arıboğan, Ayasofya’nın cami olarak açılmasının bir ibadethane gereksiniminden da doğmadığını belirterek “Türkiye’nin gelecekten daha çok geçmişle ilgilenmesinin bir karşılık getirebileceğini düşünüyorum. Çünkü atılan adımla, karşı tarafın geçmişindeki kayıpları ve travmalarının öne çıkmasını tetikleyebilir. Ege ve Akdeniz’de Yunanistan ile gerilmekte olan münasebetleri de topluca ele alırsak önümüzdeki devirde oradaki milliyetçiliğin yükselmesi ve AB-Türkiye münasebetlerine yansıması mümkün” dedi.
‘KAYIPLAR EŞİTLENMİŞTİ’
Ayasofya’nın, periyodun şartlarında müzeye çevirilmesinin bir dış siyaset olarak algılanabileceğini anlatan Deniz Ülke Arıboğan, “Ayasofya, yalnızca bir kilise ya da bir cami değil, tıpkı vakitte asırlarca ‘Hilal’ ile ‘Haç’ ortasından cereyan eden tahminen en büyük savaşın, büyük bir zaferin ve büyük bir kaybedişin sembolüdür. 1937’de Sadabat Paktı’nın imzalanması, Türkiye’nin savaşa hakikat giden yıllarda yakın etrafından gelebilecek tehlikelere karşı ne kadar hassas olduğunu göstermektedir. Ayasofya’nın müzeleştirilmesi bu manada bir dış siyaset kararıdır. Batı temelli çağdaşlaşmanın ve laik cumhuriyetin sembolik bir ögesi olduğu kadar dış siyaset konumlandırmasının pragmatik bir seçimidir. Müzeleştirme yoluyla Batı dünyasının seçilmiş travmasına karşı Müslüman dünyasının seçilmiş zaferinin yok edilmesi tercih edilmiştir. Bir taraf İstanbul’u kaybederken öteki taraf ise fetih kıssasını yitirmiştir. Yani kayıplar eşitlenmiştir” dedi.
Türkiye’nin gelecekten çok geçmişle ilgilenmesi ve kurucu zaferini geçmişte aramasının karşılık getirmesinin “sürpriz olmayacağını” anlatan Arıboğan, “Zira atılan adım, karşı taraf bakımından geçmişteki kayıpların ve travmaların da öne çıkmasını tetikleyecek bir adımdır.
Avrupa’daki eski Christentum ruhunu canlandırmak için Yunan diplomasisi, muhtemelen Ayasofya sorununu bir koz olarak kullanmaya çalışacaktır” diye konuştu.
‘LAİK KALKAN KORUYOR’
Batı ve Hıristiyan dünyasının Ayasofya’nın yine ibadethane olarak açılışına bakışını da kıymetlendiren Prof. Arıboğan, “Bir müddettir sıkıntı Hıristiyanların birbirlerine olan bağlılığı değil, öteki olarak tanımladıkları İslamdan ne kadar rahatsız oldukları. Soğuk Savaş’ın bitiminden beri Batı dünyasının ortak düşman gereksinimini Müslümanlar karşılıyor. El Kural ve global terör tehdidi telaffuzuyla başlayan, Arap Baharı’nın çöküşü ile devam eden süreç, IŞİD öcüsüyle devam ediyor. Şeytanlaştırma ve öcüleştirme arayışlarının vakit zaman Türkiye’ye uzandığı da oluyor. Kanımca bizi koruyan en değerli savunma kalkanı, laik ve çağdaş bir cumhuriyet tasavvurunun en güçlü akım olarak hâlâ sürüyor olması. Ayasofya’nın açılması konusunun bugün yahut yarın politik olarak da beslenmesi halinde, anti-İslam hissiyatın ve İstanbul’u tekrar kazanma dileğinin tekrar tetiklenmesi kuşkusuz mümkündür. Aslına bakarsanız Ayasofya olsa da olmasa da bu ülkünün asla yok olmayacağı da bilinmelidir” değerlendirmesini yaptı.
‘SAKINCALI MESAJ’
Diyanet İşleri Lideri Ali Erbaş’ın elinde kılıçla hutbe vermesini pahalandıran Arıboğan şunları kaydetti: “Ülkenin dini otoritesinin bir elinde kılıçla birinci hutbeyi okuması esasen sıkıntının dinle değil, fetihle ilgili olduğunu gösteren kıymetli bir ayrıntıdır. Savaşçı bir ruhun sergilenmesidir. Bilerek ve isteyerek tasarlanmış bir imaj üzere. Lakin yanlışsız bir ileti mı derseniz, ben anlamsız ve sakıncalı buldum. Esasen bütünüyle IŞİD’leştirilmeye çalışılan Müslümanlığın, en güçlü ülkesinin, en üst dini otoritesinin, elinde kılıçla hutbe okumasının karşı tarafça nasıl okunduğuna da bakmak lazım.”
Cumhuriyet
