Hayvanları Müdafaa Kanunu 9 Temmuz’da Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla gündeme girdi. Birçok hayvan hakları aktivisti ve hayvan hakları ile ilgili çalışmalar yapan kurumlar bu kanunun ‘ayırıcI’ bir yasa olduğunu savunuyor. Kanunun içerisindeki yanlışları ve düzeltilmesi gereken noktaları, gazetemiz müellifi Zülal Kalkandelen, Cumhuriyet.com.tr’den Sinem Nazlı Demir’e anlattı.
‘ÇOK GEÇ KALDIK’
Neden tüm hayvanları eşit formda önemsemeliyiz?
‘Çünkü hayvanların da beşerler üzere hassas, şuurlu ve hisli canlılar olduğu bilimsel araştırmalar tarafından ispatlanmış durumda. Bu nedenle, biz hayvanların bir kısmını koruyup onları yaşatmaya çalışırken, başka hayvanları kullanıp sömürmeye esir etmeye alıp satmaya öldürmeye devam etmesini yanlışsız bulmuyoruz. Zira hakikat değildir. Hayvanlar ortasında yapılan bu ayrım ne yazık ki türcülükten kaynaklanıyor. Yüzyıllardır süren insan algısının, tipçilik denilen virüse beşerler o kadar normalleştirmişler ki! İnsan çeşidinin kendisi dışındaki öteki tiplerin yaşama hakkını bedelsiz bulup onları kullanmaya devam etmesidir tipçilik. İnsan kendisinio kadar üst pozisyona koymuş ki, güya her şey insanın varlığının sürdürülmesi için yaratılmış üzere. Yaşadığımız dünyanın geldiği hal noktada. Bu artık sürdürülebilir bir durum değil. Etrafın verdiği sinyaller nedeni ile sorgulamak zorunda kalacağız. Kendi yaşadığımız dünyayı yok etme noktasına, altıncı yok oluşunu başlatma noktasına gelmiş bulunmaktayız. Hava, deniz ve toprak kirleniyor. Bütün bunlara baktığımızda hayvanların katliamının hepsinde tesirli olduğunu görüyoruz. Bunları konuşmak gerekiyor. Aslında çok da geç kaldık. Hayvanların ömür hakkını devam ettirebilmek için yıllardır bu çabanın içerisindeyiz ve devam edeceğiz.’
‘İKTİDARIN YANSITTIĞI BİLGİLER HAKİKAT DEĞİL’
Hayvanların sömürülmediği bir alan var mı?
‘Hayır yok. Cümbüş bölümünde kullanılıyorlar. Beşerler cümbüş aracıymış üzere görülüyorlar. Hayvanat bahçelerinde hapsediliyorlar. Doğal ortamlarından uzaklaştırıp sergileniyorlar. Taşıt aracı olarak görülüyorlar. Besi hayvanları diye bir küme var. Hayvanlar üzerinde deneyler yapılıyor, alternatif teknikler olmasına karşın. Hayvanların hayat hakkının yok edilmesi beşerler tarafından öylesine kabul edilir bir durum olmuş ki, bir eşya pozisyonuna indirgenmiş hayvanlar. Beşerler kendi tüketimleri için, bir mobilya üzere hayvan tüketiyorlar. Ve yapay döllemeyle üretiyorlar, doğuştan öldürülmek üzere üretilen hayvanlar bunlar. Hayvan hakları dediğimizde yalnızca bir küme hayvanın algılanmaması gerekiyor. At yarışları var mesela. Hayvanlar yarıştırılıp üzerlerinden para kazanıyorlar ve o hayvanlar pistlerde can veriyorlar. Tedavileri de kıymetli olduğu için o hayvan iğneyle öldürülüyor ancak uyutuldu deniliyor. Aslında öldürülüyorlar. Güreştiriyorlar. Bunların birçoğu da medyada da gündeme gelmiyor. Daima özgürlük ve emek hakkı diyen kısımların bile gündeminde bu yok. Ben açıkçası olan neyse olduğu üzere tanımlamaktan yanayım. Burada olan şey hayvan soykırımıdır. Lisanları bizden farklı diye onları öldürmeyi, kullanma hakkını direkt kendimizde görmemiz kabul edilebilir bir şey değil. Nasıl siyahlar beyazlar için yaratılmadıysa, bayanlar erkekler için yaratılmadıysa, hayvanlar da beşerler için yaratılmamıştır. Her canlının bu tabiatta var olma nedeni ve ömür hakkı vardır. Hayat hakkı; insan için de ve insan dışı hayvanlar için de en temel haktır. Bu yayını dinleyen herkesin kesinlikle bunun üzerine düşünmesini istiyorum. Adalet ve özgürlük yalnızca beşerle sınırlanamaz. Bir insan, bir diğer vücut üzerinde hak tez ederek kendisinin eşitlikçi ve özgürlükçü olduğunu argüman edemez.’
Hayvan hakları yasası ile ilgili görüşmelere katıldınız. Yasa ile ilgili esas tenkitleriniz nelerdir?
‘Konuşturmadılar, tezatlıkları lisana getirmek ve beni susturmak için her şeyi yaptılar. Bu muameleye yalnızca ben maruz bırakılmadım. Kanunun ikinci toplantısı da aslında basına kapalı yapıldı. Beşerler bize ‘niye eleştiriyorsunuz, hoş gelişmeler var’ diyorlar ve haklılar. Zira bu türlü yansıtılıyor. Medyada yer alan haberler ve iktidarın yansıttığı bilgiler hakikat değil. Keşke gerçek olsalar. 2004 yılında AKP Devri’nde çıkarılan Hayvanları Müdafaa Kanunu çok eksikti ve hayvanları müdafaada yetersiz kaldı. Yasa da tam uygulanmadı. Birkaç defa yasa teşebbüsü oldu ve bir vaat olarak geldi. Her seferinde de unutuldu. En son araştırma kurulu kuruldu ve ‘bu hususun uzmanları ile bir ortaya geleceğiz ve bir rapor hazırlayacağız ve rapor doğrultusunda hazırlanacağız’ dediler. O vakitlerde da bu işin altından ne çıkacak diye merak ediyordum. Sonunda bir rapor çıktı ve beş siyasi partinin üzerinde anlaştığı rapor diye duyurdular. Kimi kesitler ‘devrim’ dedi. Birçok alanda tekrar eksikti. Hayvanat bahçeleri, yunus parkları yeniden kaldırılmıyordu ve hayvan satışları devam ediyordu. Hayvanlar ortasında ayrım yapan hiçbir yasa devrimci olamaz bahisli bir yazı yazmıştım ben de. Biz son toplantılara gittiğimizde de bir yasa bekliyorduk ve ‘teklif yok, görüş alınacak’ dediler. Yeniden ortaya vakit girdi ve aniden AKP kümesinin teklifi açıklandı. Gördük ki o teklif, yazılan rapordan da geriye giden yanılgılı düzenlemeleriyle bir teklifti. Okuyan herkes ‘şaka mı bu’ dedi. Birinci teklifte ‘hayvanlarla cinsel ilişkli’ tabiri bile duruyordu! Baktılar ki beşerler gerçeklerin farkına varıyor, sonradan da maddeyi çıkardılar. Bu kabul edilebilecek bir şey değildir. Toplumsal medyada da kampanya yapıldı. Yasanın isminin ‘Hayvan Hakları Yasası’ olmasını istiyorduk biz fakat bunu bile yapmadılar. Zira hak kavramının hukukta iradesi olan canlılara verildiği ve hayvanların bu türlü bir niteliği olmadığını belirttiler. Hayvanların şuurlu canlılar olduğunu hala bizim iktidar kabul etmiyor. Zati hayvana bakış açısında bir yanlış var. Sahipli sahipsiz hayvan konusunun da sona ereceğini düşünüyorduk. Hayvana şiddetle ilgili çeşitli cezalar belirlemişler ve o da altı aydan başlıyor. Fakat bu cezaların yatarı yok bir defa. Sahipsiz hayvana yönelik şikayet hakkı da Tarım Bakanlığı’na verilmiş. STK’ların ve belediyelerin bu hakkı ellerinden alınıyor. Hepsi tekrar cezasız kalacak. Sahipsiz hayvanlar için durum bu türlü. Sahipli hayvanlar için de, sahibinin isteğine nazaran şikayette bulunulabilecek. Üstelik bizim hakkımızı da elimizden alıyorlar. Hayvana yönelik şiddetin büyük bir kısmı belediyelerde yapılıyor aslında. Bu bahiste da gelişme yaşanmadı. Dükkanlarda hayvan satışı devam ediyor. Kedi köpek satışı değil, kedi köpek bulundurmak yasak artık. Yani bir dükkana gideceksiniz, bir ayakkabı kataloğu üzere oradan bir hayvanı seçeceksiniz ve onu üretim çiftliğinden alacaksınız. Bu durum hayvan sayılarını artıracağı üzere hayvanlar hala mal olmaya devam edecek. Kuş, kaplumbağa, tavşan üzere hayvanların da satışı devam edecek. Özgürlükle eşleştirip barışın sembolü diyoruz kuşa, pekala neden onu kafese koyuyoruz? Bu soruyu da sordum lakin beni susturmaya çalıştılar. Mesela yunsu parkları da kapatılmayacak, kapatılma müddetlerini de 2 yıldan 10 yıla çıkardılar. Tıpkı vakitte doğal ömür ismi altında yeni bir konsept yaratılıyor ve kamu kurumlarına verilen bir hak oldu bu. Apansızın bu mevzu özel ve hukuksal şahıslara devredildi. Kim bilir kimler zenginleştirilmeye çalışılıyor? Aslında avcılığın ismi hiç geçmiyor. Bir yandan hayvanları koruduklarını belirtip bir yandan da ihaleler açıyorlar. Mesela havaifişekler konusu da var. Kuşlar önemli halde travmalar geçiriyor ve beşerler için de ziyanlı. Deneyler için de o denli söz oyunları yapmışlar ki! Bir ibare geçirmişler: ölmemiş bir hayvan üzerinde tedavi gayeli olmayan muamele yapmak yasak diyorlar. Böylelikle deneyin önü açılıyor. Tehlikeli ırk ibaresi de geçiyor dört köpek tipi için. Tehlikeli ırk diye bir şey olamaz. Sahiplerinin cezalandırılması gerekiyor. Çok tehlikeli bir şey daha var. Nüfusu 25.000’den az olan belediyelerin bakımevi kurma yükümlülüğü yok. Bu çok tehlikeli bir durum. Hayvan popülasyonu artacak bir mühlet sonra ve bu da bir müddet sonra katliama yol açacak. Hayvanları korumayan, eziyeti sürdüren ve lobileri koruyan bir yasa bu. Bütün bunlar ortadayken ‘çok iyi bir yasa yaptık’ diye konuşuyorlar. Beşerler da seviniyor. Bu büyük bir sahtekarlık. Bunun öteki ismi yok.’
‘HER VÜCUDUN TEK BİR SAHİBİ VAR’
Hak ihallerinin ve sömürünün önüne geçilmesi için ne yapılmalı?
‘Bu yasaya karşı çıkılması gerekiyor. Beşerler bu mevzuyu bilinçlendirmeye yönelik toplumsal medyalarında paylaşım yapabilirler, hayvanları savunmak için öncelikle türcülüğün sorgulanması lazım. Kendi çelişkilerini yok etmek için bu mevzuya baş yormalarını dilerim. Bir öbür vücut üzerinde kimsenin hak sav etmemesini dilerim. Her vücudun tek bir sahibi var. O da o vücudun içindeki kendi ruhu. Bayan gayretinde İstanbul Mukavelesi’ni savunuyoruz lakin bir yandan da hayvanlara yapılanların da müthiş olduğunu görüyoruz. Bu türlü gelmiş bu türlü masraf demeyip, hayvanların da yaşamak isteyen canlılar olduğunu anlamalarını istiyorum. Kedi ile köpeği benimsiyor insan zira onunla vakit geçiriyor; ancak öteki küme hayvanları hiç görmüyorlar. Aslında ‘aptal’ dedikleri hayvanların hiç o denli olmadığını anlamaları gerekiyor. Tipçilik o denli bir duvar örmüş ki onu yıkmadan bunları sorgulayamıyorsunuz. Bu söylediklerim çok ütopik gelebilir lakin geleceğin kavramları bunlar. Büsbütün bunlardan kopuk yaşayamayız. İnsanların hayvan sömürüsünü sona erdirmeleri dileğimdir. Bu hususlarda kaynak olabilecek yeni bir kitabım yayınlandı. Tavsiye etmek istiyorum zira sorgulamaya yol açıyor. Çok yeni bir kitap aslında. İsmi Vegan İhtilali ve Hayvan Özgürlüğü. Yeni İnsan Yayınevi’nden çıktı. Türkiye’den ve dünyadan gayret örneği alt başlığı da var. Hem yasa çalışmaları, hem veganlık nedir kısmı var. Merak eden olursa iyi bir referans olabilir.’
Cumhuriyet
