İdil Biret, Cumhuriyet Türkiyesi’nin birinci çağdaş sanatkarlarından, birinci örneklerinden biri. Yurtdışında tahsil görebilmesi için ismine özel kanun çıkarılan, kendinden sonra gelenlere örnek olan, lakin bu imkanları da sonuna kadar hak ederek kullanıp bütün dünyanın tanıdığı, önünde hürmetle eğildiği bir isim haline gelen sanatçı. Üstün yeteneklere sahip bir çocuk olduğu birinci ortaya çıktığında evvel inanılamamış, sonra şaşkınlık yaratmış. İsmet İnönü’nün dikkatini çekince imkânlar yaratılmaya çalışılmış. Çok küçük yaşta eğitim için gönderildiği Paris’te en değerli isimler kendisini geri çevirememiş. Bu yüzden, konserleri “11 yaşındaki büyük Türk piyanist” diye duyurulmuş. 1960 yılında Soyvetler Birliği’nde konser vermiş. Ve İdil Biret 80 yaşına bastığı bu günlerde hâlâ kendi ülkesinde, müzikle iç içe yaşıyor. Ve en hoşu, halka mal olmuş, müzikseverlerin “Bizim İdil Biretimiz” dediği bir sanatçı…

BELGESEL VE SÖYLEŞİ…

İdil Biret’in 80. yaş günü Kadıköy Belediyesi konut sahipliğinde Süreyya Operası’nda güçlü bir programla kutlandı. Neredeyse tüm güne yayılan etkinliklerde birinci olarak 2015 üretimi “İdil Biret: Bir Olağanüstü Çocuğun Portresi” belgeseli izlendi. Akabinde müzisyen Aydın Büke’nin moderatörlüğünde müzikolog Filiz Ali, Erhan Karaesmen ve Biret’in eşi Şefik Büyükyüksel, sanatçıyı anlattı. Sonrasında, gazetemiz muharriri Zeynep Oral’ın “İdil Biret, Türkiye için ne tabir eder” başlıklı konuşması yer aldı. Akabinde Biret’in öğrencilerinden Avusturyalı piyanist Ingolf Wunder’in piyano resitali gerçekleşti. Gecenin sonunda Rusya İstanbul Başkonsolosu Andrey Buravov, hem Biret’in Rusya’da ne kadar çok sevildiğini anlattı hem de eski Rus Kültür Bakanı, şu anki Çaykovski Konservatuvarı Başkanı’nın iletilerini iletti ve İdil Biret’e Rusya’dan bir onur madalyası sunuldu. Resitali, Kadıköy Belediye Lideri Şerdil Dara Odabaşı da izledi.

“HER YERİ YUVA YAPARDI”

İdil Biret’in ömrünü anlatan belgeselde de sonraki söyleşilerde de İdil Biret’in sanatçılığının yanı sıra özel yaşantısındaki sadelik, sakinlik, sabır, kedi sevgisi (ki konutunun her yerindeki kedi resmi ve bibloları görülmeye değer), yüzme sevgisi (Erhan Karaesmen “İdil’i iki yerde durduramazsınız; biri piyanonun başında, başkası de suda, yüzerken”; Zeynep Oral da “Yüzerken aklından piyano çalar” diyordu), öğrencilerinin üzerindeki tesiri ve yaşamayı seviyor oluşu anlatıldı. Biret’i çocukluğundan bu yana tanıyan Filiz Ali, “Bulunduğu her yeri yuvaya çevirirdi” diye konuştu, harikulade bir repertuvara sahip olduğundan bahsetti ve “Cumhuriyetin bu yetenekleri bulup çıkartması mucizedir” dedi. Şefik Büyükyüksel, dört gecede Beethoven’ın 4 büyük senfonisini nasıl kaydettiğini anlattı, disiplinine vurgu yaptı.

“TANIŞTIĞIMDA 15 YAŞINDAYDIM”

Söyleşi sonrası Ingolf Wunder, İdil Biret onuruna Liszt ve Chopin’in yapıtlarını icra etti. Resital sonrası Biret için bir de konuşma yapan Wunder, şunları söyledi: “İdil Biret için birinci sefer piyano çaldığımda yaklaşık olarak 15 yaşındaydım. Ona özel olarak çalmak bir yana, onun üzere bir kişiyi teğe bir tanıma imkanına sahip olmak benim için akla sakinlik veren bir şeydi… Kuşkusuz ki heyecanlıydım, ama aşikâr bir müddet sonra onun hayal edilebilecek en kibar insan olduğunu fark edince heyecanım yatıştı… Söyledikleri, açıkça rastgele bir üniversitede edinebileceğimden çok daha ziyadesiyle müzikal gelişimimi sağlamıştır… Sevgili İdil ve eşi sevgili Şefik; dostluğunuz, müziğiniz ve nezaketiniz için size çok teşekkür ederim!”

“DENİZ FENERİ GİBİDİR”

Resital öncesi ise gazetemiz müellifi Zeynep Oral’ın yaptığı konuşma uzun uzun alkışlandı. Oral, Biret’in ne kadar büyük sanatçı ve insan olduğunu bir gazeteci-yazar olarak değil, onun bir dostu olarak anlattı. “Üzerine titrenen, altın kafeslerde, fildişi kulelerde tutulan bir kıymet değil İdil Biret” diyordu Zeynep Oral. Evet, büyük salonlarda, hatta saraylarda konserler vermişti. Fakat Şırnak’ta sahnesi olmayan bir salonda da resital sunmuştu; Bursa’da akordu olmayan bir piyanoyla da mükemmeller yaratmıştı.

Oral’ın anlatısından da ortaya, başlığa çıkardığımız o kelamlar ortaya çıktı. Yıllar evvel trafikte Chopin dinlerken yanında duran araçtan seslenen bir bayanın “Chopin mi, İdil Biret’ten mi” diye sorduğunu söyleyen Oral, şaşırdığını ve bir tanıdığı ya da akrabası olup olmadığını sorduğunu lisana getirdi. Bayanın cevabı ise çarpıcıydı: “Hayır, yalnızca sahnede gördüm. İdil Biret’i tanımayan mı var, o bizim İdil Biretimiz…”

Cumhuriyet