TÜRKİYE ÂŞIĞI EKELÖF…
“Red Dream” 1965 yılında Türkiye’ye gelen İsveçli şair Gunnar Ekelöf ismine sunuluyor. İstanbul’da geçirdiği 16 saatlik müddetin akabinde şairin en özel ve bugün en çok bilinen yapıtlarından biri olan “Emgion Prensi Üzerine Divanı”nı kaleme aldı. İsveç Sarayı bahçesinde büstü bulunan ve öldüğünde külleri Türkiye topraklarına savrulan şair, İstanbul’da bulunduğu mühlet içinde doğaüstü bir güç tarafından ele geçirildiğine ve bu yapıtı o gücün yazdığına inanıyor ve kendini yapıtın bir yorumlayıcısı olarak konumluyor…
İsveç’le olan bağ ise daha da geriye, 17. yüzyıla uzanıyor. Demirbaş Karl unvanı ile tanınan İsveç Hükümdarı XII Karl’ın diplomatik bir vazife ile İstanbul’a gelişi sonucu İsveç ve Osmanlı İmparatorluğu ortasında bağlantılar başlar (1709-1714). Başlayan bu bağlantı 1735’te ticari ve diplomatik ilgilere dönüşür ve İsveç hükümetinin şu an bulunduğu Beyoğlu’nda yer alan saraya kalıcı olarak yerleşmesi ile devam eder. 1757 tarihinde İsveç hükümetinin yurtdışında satın aldığı en eski yerleşimlerinden biri olan İsveç Sarayı, Türkiye ve İsveç ortasındaki münasebetlerin tarihî gelişimine de bir ışık fiyat. Türkiye’nin Batılı en eski arkadaşı olarak da bilinen İsveç, Osmanlı devrinde, 1739 yılında imzaladığı İttifak Mutabakatı ile de bu topraklardaki gayelerinin kardeşlik ve barış olduğunun altını çizer.
İKİ SANATÇI ANLATTI…
Sanatkarlar Carl Michael von Hausswolff ile Cevdet Erek, gazetemize özel olarak “Red Dream” projesini anlattılar. Von Hausswolff, neden bu projede yer aldığı sorusuna hem İstanbul ile hem de İsveç Konsolosluğu’yla ortasında özel bir bağlantı olduğu karşılığını verdi. 1997’de İstanbul Bienali’nde yer aldığını söyleyen sanatçı, “Geri dönmek ve iki ülke ortasındaki ilgiyi kutlamak doğal geldi” diye konuştu.
Sanatçı yapıtlarında çoğunlukla kırmızı rengi kullanıyor. Bunu da “Her insanın içindeki renk nedir? Renksiz mi, yoksa kırmızı mıdır? Bence kırmızıdır ve bu tüm insanları birbirine bağlar” kelamlarıyla açıklıyor.
Cevdet Erek ise projeye Carl Michael’in daveti ile dahil olduğunu belirtti. Erek, “Fikrin geneli merak uyandırdı ve heyacan verici geldi. Öbür yandan deneyimli ve uzman bir sanatkara bir nevi dayanak rolünde olmak da memnunluk verici” dedi.
“Görmeyen insanlara bir tecrübesi tanım etmeyi çok tercih etmiyorum” diyen Erek, “Ama bir cadde, bir bahçe ve bir saray cephesi, oraya eklenen sesler, sonra bir sarayın içine giriş, sesleri tetikleyenleri görüş üzere senaryodan ve bir kırmızı monokromdan bahsedebiliriz sanırım” kelamlarıyla “Red Dream”i anlattı.
PROJELER GELİŞİYOR
Konuştuğumuz İsveç Kültür Ateşesi Michael Bode’ye de birinci olarak “Red Dream”i sorduk. Bode, İsveçli sanatkarın çalışmalarına yıllardır hayran olduğunu, Cevdet Erek’in çalışmalarını da yakın vakitte beğenerek izlediğini söyledi. Kendisi de bir sanatçı olan Bode, 150. yaş kutlaması için neler yapılacağını tartışırken “Sarayın kendisinin bir sanat yapıtına dönüştürülmesi fikri farklı bir tahlil üzere geldi” diyerek projenin başlangıcını anlattı. Türkiye ve İsveç ortasındaki alaka uzun yıllara dayanıyor ancak kültürel manadaki etkileşimler çok fazla bilinmiyor. Bahis hakkındaki çalışmaları anlatan Bode, şu anda on sekizinci yüzyıldan itibaren Osmanlı İmparatorluğu’na ve Osmanlı İmparatorluğu içinde seyahat eden İsveçli bilim beşerlerine ve sanatkarlara ayrılmış bir yıllığın düzenlendiğini belirtti. Öte yandan gelecek yıl bilim insanı Frederick Whitling’in sarayın tarihini anlatan bir kitabının çıkacağını lisana getirdi. Bode, İsveç ve Türkiye ortasındaki kültürel ve diplomatik etkileşimlerin uzun tarihi nedeniyle, “İsveç’te Türk lisanları ve Türk dünyası ile ilgili güçlü bir Türkoloji geleneği vardır” diye konuştu.
Cumhuriyet
