Jeofizik Mühendisleri Odası İzmir Şubesi ve Daima Bilimsel Teknik Heyeti üyeleri İzmir için mümkün bir sarsıntısı ve risklerini Cumhuriyet’e kıymetlendirdi. 4 jeofizik mühendisi kentte riskli bölgeleri, daha evvel yaşanmış sarsıntıları ve tesirini açıkladı. Yıkıcı sarsıntının yalnızca karada değil, denizlerde de olabileceğini söz eden heyet, yer etütlerinin yapılabilmesi için bütün belediyelerin jeofizik mühendisleri bulundurmasının koşul olduğunu belirtti.

Ege Denizi’nde 5 ya da daha üstü büyüklükte sarsıntılar bekleniyor mu?

Tarihi zelzele kayıtları incelendiğinde Ege Denizi’nde 6.0 ve daha büyük birçok sarsıntının meydana geldiği görülmektedir. İzmir etrafında ve deniz içinde sarsıntı tehlikesi oluşturan 7 farklı bölge bulunmaktadır. Bunlar Dikili Körfezi, Çandarlı Körfezi, Karaburun-Midilli ortası, İzmir dış körfez, Urla, Sığacık Körfezi ve Selçuk’un batısında yer alan Kuşadası Körfezi’dir. Bu bölgelerin tamamında İzmir’in her yerinden hissedilebilecek 5.0 ve daha büyük bir zelzele olması mümkündür. Son yaşadığımız Sisam Adası-Ege Denizi sarsıntısı göstermiştir ki yıkıcı olabilen büyük zelzeleler yalnızca karada değil denizde de meydana gelmektedir.

30 Ekim 2020’deki zelzele sonrası yine bu büyüklükte zelzele üretir mi?

İzmir’de bugüne kadar meydana gelen en büyük sarsıntı 177 ve 1688 yıllarında meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki sarsıntılardır. Hasebiyle 7.0 ve üzerinde zelzeleler İzmir ve etrafında meydana gelebilmektedir. İzmir’de MÖ 17 yılında Kemalpaşa’nın doğusunda meydana gelen 6.8 büyüklüğündeki zelzeleden günümüze kadar, 6.8 ve daha büyük toplam 6 zelzele olmuştur. O günden günümüze kadar toplam 2040 yıl geçtiği göz önüne alınırsa yaklaşık olarak her 340 yılda, bir büyük zelzele meydana gelebileceği hesaplanabilir. Son zelzele 1880 yılında Menemen’de meydana gelmiştir. Bu hesaba nazaran istatistiksel olarak karada bir sonraki tahripkâr zelzele (1880+340) 2220 yılında yani yaklaşık 200 yıl sonra meydana gelecektir. Şayet Menemen zelzelesi istatistik dışına çıkarılırsa ve İzmir fayı üzerinde 1739 yılında meydana gelen sarsıntı son sarsıntı olarak değerlendirilirse büyük zelzelenin tekrarlanma dönemi 408 yıl olacak ve 2147 yılında yani 126 yıl sonra beklenecektir. Tüm bu istatistiksel yaklaşımların şu ana kadar kayda geçmiş sarsıntılar üzerinden yapıldığı da her vakit göz önünde bulundurulmalıdır. Araştırmalar Sisam zelzelesinden sonra artçıların 1.5 yıla kadar devam edebileceğini gösteriyor. Denizdeki sarsıntılar uzun vakit artçı üretebiliyor.

İzmir’in değerli 5 fayı bulunuyor. Bu fayların etkinliği nedir?

İzmir’de Bergama-Dikili- Kınık, Yenişakran, Yeni Foça, Menemen-Güzelhisar, Konak- Gaziemir, Kemalpaşa, Torbalı, Ödemiş, Beydağ’ın batısı, Bozdağ, Urla-Gülbahçe, Mordoğan, Seferihisar- Doğanbey-Tuzla ve Gümüldür’de canlı fay çizgileri bulunmaktadır. Hasebiyle İzmir ve etrafında 5.0 ve daha büyük sarsıntılar üretebilecek birçok sismik bölge vardır. Bunların dışında karada İzmir için risk oluşturabilecek Manisa vilayetindeki Kırkağaç, Saruhanlı, Akhisar- Gölmarmara, Salihli-Alaşehir ve Şehzadeler de riskli bölgelerdir. Burada üzerinde durulması gereken en kıymetli noktalardan biri de parsel bazında yapılması gereken yer etütleridir. Tüm taban etütlerinin jeofizik, jeoloji ve konusunda uzman inşaat mühendisleri tarafından uygun yollar kullanılarak yapılması ve tekrar birebir mühendisler tarafından her çalışmanın başka farklı denetlenmesi gerekmektedir. Bugün prestijiyle meslek odası olarak tekraren yinelediğimiz tüm istihdam taleplerimize karşın Aliağa, Balçova, Bayındır, Beydağ, Çeşme, Çiğli, Foça, Gaziemir, Güzelbahçe, Karabağlar, Karaburun, Kemalpaşa, Kınık, Kiraz, Konak, Menderes, Narlıdere, Selçuk ve Tire belediyelerinde jeofizik mühendisi bulunmamaktadır. Kesinlikle tüm belediyelerde jeofizik mühendisi bulunmalı ve tüm yer etüt çalışmaları yerinde ölçümler alınırken de rapor hazırlandıktan sonra da denetlenmelidir.

Tuzla fayı, 7 ya da daha üstü büyük bir sarsıntı riski barındırıyor mu?

Tuzla fayında bugüne kadar meydana gelmiş kayıtlı en büyük zelzele 1992 yılında 6.0 büyüklüğünde olmuştur. Kandilli Rasathanesi tarafından yapılan GPS çalışmaları ise bu bölgenin yılda iki santim kaydığını göstermektedir. Kullanılan ölçek logaritmik olduğu için 7.0 büyüklüğünde bir sarsıntı 32 adet 6.0 büyüklüğünde sarsıntıya muadil güç açığa çıkarmaktadır. Hasebiyle bu derece büyük bir sarsıntısı oluşturacak bir güç birikiminin bu bölgede var olduğu değerlendirilmemektedir. Tuzla, Seferihisar ve Gülbahçe fayları her vakit orta büyüklükte zelzelelere neden olabilen canlı fay sınırlarıdır. Lakin bu fayların gerek kırık uzunlukları ve cinsleri gerekse sarsıntılara odak oluşturabilecek derinlikleri 7.0 büyüklüğünde zelzele oluşumuna uygun değildir. Jeofizik bilgisinden mahrum birtakım araştırmacıların yalnızca gözlemsel datalardan yola çıkarak ileride meydana gelebilecek zelzele ya da sarsıntıların büyüklükleri hakkında yaptığı açıklamalar tartışmaya açıktır. Gözlemsel hendek çalışmalarından o alanda geçmişte olan sarsıntıların izleri belirlenebilir fakat gelecekte olabilecek zelzele ya da zelzelelerin büyüklükleri hakkında net sözler kullanmanın yanlış olduğunu düşünüyoruz. Bizlerin mühendisler olarak odaklanmamız gereken nokta ise yer etütlerini bilimsel gerçeklere uygun biçimde yeni gelişmeleri de takip ederek yapmak, sarsıntıya sağlam yapı tasarlamak ve bu süreçlerin kamusal kontrolünü sağlamaktır.

Cumhuriyet